Соңғы екі жылда Қазақстанда еңбек ететін зейнеткерлер саны 45,1%-ға өсіп, 298,5 мың адамға жетті. Бұл 2022 жылмен салыстырғанда 92,7 мыңға көп.
Қай салада зейнеткерлер көбірек жұмыс істейді?
Бюро ұлттық статистикасының мәліметінше, зейнеткерлер ең көп еңбек ететін салалар:
- Ауыл шаруашылығы – 39,9%
- Сауда және қызмет көрсету – 20%
- Білім беру мен денсаулық сақтау – 16,2%
Жұмыс істейтін зейнеткерлер саны барлық секторларда артқан:
- Құрылыс, мемлекеттік басқару және қаржы салаларында олардың саны үш есе көбейді.
- Логистика, сауда және әлеуметтік салада екі есе артты.
Жұмыс істеп жүрген зейнеткерлердің көбі – 65 жасқа толмаған, бірақ зейнетке шыққаннан кейін де еңбек жолын жалғастырған азаматтар. Алайда 85 жастан асқан 700-ден астам адам әлі де жұмыс істеуге мәжбүр.
Зейнет жасында ауыр жұмыс істеуге не мәжбүрлейді?
Бұрын зейнеткерлердің жұмыс істеуі тәжірибе алмасумен түсіндірілсе, қазір 65 жастан асқан зейнеткерлердің 59,1%-ы ауыр, біліктілікті қажет етпейтін жұмыстармен айналысады.
Зейнеткерлер ең көп істейтін мамандықтар:
- «Уборшылар» саны 22 есеге өсіп, 7,6 мыңға жетті.
- Дала саудагерлерінің саны 13 есеге артып, 5,2 мың болды.
- Қоқыс жинаушылар саны 79%-ға өсіп, 3,7 мыңға жетті.
Мұның басты себебі – зейнетақының жеткіліксіздігі. Көптеген қарт адамдар тамақ, дәрі-дәрмек пен коммуналдық қызметтерге ақша жетпегендіктен жұмыс істеуге мәжбүр.
Жоғары білікті зейнеткерлер қайда жұмыс істейді?
Білім және денсаулық сақтау саласында тәжірибелі мамандар азайып жатқанда, бизнес пен мемлекеттік басқарудағы зейнеткерлер саны 8 мыңнан асты.
Мемлекеттік қызметкерлер де зейнетке шығуға асықпайды. 2022 жылы 65 жастан асқан мемлекеттік қызметкерлер саны 58 адам болса, 2024 жылы бұл көрсеткіш 423-ке жетті.
«Кешіктірілген зейнетке шығу» жүйесі енгізіле ме?
Жұмыс істейтін зейнеткерлер санының өсуіне байланысты Қазақстанда «кешіктірілген зейнетке шығу» мәселесі талқылануда. 2023 жылы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрі Светлана Жақыпова кейбір сарапшылар зейнеткерлерге ынтымақты зейнетақыны төлемеуді ұсынатынын айтты. Алайда бұл жүйенің жақын арада енгізілмейтіні белгілі болды.
Айта кетейік, бұл өзгеріс тек кеңестік кезеңде еңбек өтілі бар азаматтарға берілетін ынтымақты зейнетақыға қатысты.
Қазақстанда зейнеткерлердің өмір сапасы қалай?
Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы есептейтін белсенді қарттық индексіне (БҚИ) сәйкес, Қазақстандағы жағдай біртіндеп жақсарып келеді.
- 2020 жылы бұл көрсеткіш – 29,6% болды.
- 2023 жылы – 32,1% дейін өсті.
Алайда бұл көрсеткіш Еуропа елдерінен әлдеқайда төмен:
- Швейцария – 45,8%
- Нидерланды – 42,9%
- Германия – 40,7%
Зейнеткерлер кедейлікке шағымданбай ма?
Ұлттық статистика бюросының сауалнамасы бойынша:
- 77,1% – өздерін орта тапқа жатқызады.
- 17% – ортадан жоғары деңгейде өмір сүреді.
- 3,2% – ауқатты.
- Тек 0,1% – кедейлікте өмір сүретінін айтты.
Алайда нақты статистика мүлде басқа көріністі көрсетеді. Жұмыс істейтін әрбір екінші зейнеткер төмен жалақы алатын ауыр жұмыстарды атқарады. Бұл елдегі әлеуметтік саясатты қайта қарау қажеттілігін көрсетеді.
