«Адамына қарай заманы, жоқ әлде заманына қарай адамы ма?» осындай дау үнемі туып тұрады.
«Заманына қарай адамы» немесе «Адамына қарай заманы» деген сөз тіркестері халық арасында талқыланып жүрген тақырыптардың бірі. Осы екі тіркестің қайсысы дұрыс екенін анықтап, олардың мағынасын талдап көрейік.
«Заманына қарай адамы» тіркесі адамның заманға сәйкес өзгеретінін, уақыттың талаптарына бейімделетінін білдіреді. Яғни, қоғамдағы өзгерістер, әлеуметтік-экономикалық жағдайлар, мәдениет пен технологияның дамуы адамның мінез-құлқы мен өмір сүру салтына әсер етеді. Мысалы, бүгінгі күні цифрлық технологиялар адамның күнделікті өміріне еніп, оның коммуникация тәсілдерін, жұмыс істеу әдістерін өзгертіп жатыр.
Ал «Адамына қарай заманы» тіркесі адамның заманды өзгертуге ықпал ететінін көрсетеді. Яғни, белсенді, жаңашыл адамдар қоғамның дамуына, тарихи оқиғалардың өрбуіне әсер етеді. Мысалы, ұлы ғалымдар мен көшбасшылардың әрекеттері өз заманының бетбұрысына себеп болуы мүмкін.
Дегенмен, қазақ тілінде қалыптасқан және жиі қолданылатын нұсқасы — «Заманына қарай адамы«. Бұл мақал адамның уақыт ағымына сай өзгеріп, қоғам талаптарына бейімделетінін аңғартады. Адамдар заманның ерекшеліктеріне сәйкес өз өмір салтын, құндылықтарын, тіпті ойлау жүйесін де өзгертеді.
Қорытындылай келе, дұрыс нұсқасы — «Заманына қарай адамы«. Бұл тіркес адамның заманға сай өзгеретінін, қоғам мен уақыттың адамның дамуына әсер ететінін білдіреді. Ал «Адамына қарай заманы» тіркесі мағыналық жағынан мүмкін болғанымен, қазақ тілінің мақал-мәтелдер қорында кеңінен таралмаған және сирек қолданылады.
