Ыбырай Алтынсарин (1841-1889) – қазақ халқының алғашқы ағартушысы, танымал педагог, жазушы, этнограф және қазақ тілінде оқыту жүйесінің негізін қалаушы. Ол 1841 жылы 20 қазанда қазіргі Қостанай облысының Қостанай ауданында дүниеге келген. Оның ағартушылық қызметі мен еңбегі қазақ мәдениеті мен білім беру жүйесіне үлкен өзгерістер енгізді. Ыбырайдың өмірі мен шығармашылығы көптеген ұрпақ үшін үлгі болып табылады.
Ағартушылық жолы
Ыбырай Алтынсарин қазақ балаларына арнап алғашқы мектептер ашып, білімге құштарлықты оятуға бар күшін салды. Оның бастамасымен Қостанай, Торғай, Елек сияқты өңірлерде көптеген мектептер ашылды. Алтынсарин балаларды оқытуда заманауи әдістемелерді енгізуге тырысты және оқулықтар мен әдістемелік құралдар жасаумен айналысты. 1879 жылы жарық көрген «Қазақ хрестоматиясы» оқулығы қазақ балаларына арналған алғашқы оқу құралы болып саналады. Бұл кітапта балалардың танымын кеңейтіп, білім деңгейін арттыруға арналған қысқа әңгімелер мен өлеңдер жинақталған.
Алтынсаринның шығармашылығы
Ыбырай тек қана педагог ретінде емес, сонымен қатар жазушы ретінде де танымал болды. Оның шығармалары балалардың сана-сезімін, рухани байлығын дамытуды көздеді. Мысалы, оның «Кел, балалар, оқылық» атты өлеңі балаларды білімге құштарлыққа шақырады және оқудың маңыздылығын түсіндіреді. Алтынсариннің бұл шығармалары балалардың бойында оқу мен білімге деген сүйіспеншілікті оятуға арналған.
Этнографиялық қызметі
Ыбырай Алтынсарин қазақ халқының дәстүрлері мен әдет-ғұрыптарын зерттеуге де көп көңіл бөлді. Ол қазақ қоғамының мәдениетін әлемге танытуға тырысып, этнографиялық зерттеулер жүргізді. Ыбырайдың этнографиялық еңбектері қазақ қоғамының салт-дәстүрін, тұрмыс-салтын сипаттаған құнды мәліметтермен толықтырылған. Оның бұл еңбектері қазақ халқының тарихын зерттеуде маңызды дереккөзі болып табылады.
PS
Ыбырай Алтынсарин – қазақ қоғамының дамуында үлкен рөл атқарған тұлға. Оның білім беру саласындағы қызметі мен еңбектері қазіргі заманғы білім жүйесінің іргетасын қалады. Алтынсариннің өмірі мен еңбегі бүгінгі ұрпаққа үлгі болып, оның ағартушылық жолы қазақ халқының рухани дамуына үлес қосты.
