Фото: aikyn.kz
Елімізде азық-түлік бағасы екі есеге дейін қымбаттаған. Күнделікті пайдаланатын тауарларға қолжетімділік қиындаған, деп хабарлайды Qazaq.today агенттігі. Қазіргі таңдағы ел көлемінде жиі талқыланып жүрген өзекті мәселенің бірі – қымбатшылық екені сөзсіз. Елдегі қымбатшылық жайлы Абылай хан атындағы Қазақ Халықаралық Қатынастар және әлем тілдері университеті 1 курс студенті талдау жасады.
«Халықтың өмір сүру деңгейіне де бірден бір әсер ететін ол елдегі тамақ пен бірінші керекті заттардың бағасы екені түісікті. Бұл процесс тек Қазақстанға ғана емес, әлемдегі басқа елдерге де тән. Бұл ретте елімізде ТМД көлемі бойынша ең төмен бағалардың бірі екенін айта кету керек. Статистика көрсеткендей, жыл сайын тауарлар бағасының сөзсіз өсуі байқалады. Сөзімізге мысал ретінде тауарларды айтар болсақ: үстіміздегі жылы азық-түлік арасындағы рекордты түрде бағасы өскен қант пен кептірілген өрік болған екен. Олардың бағасы ресми мәліметтерге сәйкес бір жыл ішінде шамамен 65% — ға өсті. Бір жыл ішінде бағаның өсуі бойынша үшінші орында қияр 47,9% тұр екен. Салауатты өмір салтын ұстанатын жандардың көп тұтынатын жемісі банан 46,2% өссе, көп адам тұтынатын ұнның нарықтағы бағасы 43,8% өскен екен. Күнделікті өмірде тұтынатын спагетти (47,8%) және вермишель (43,3%), сондай-ақ концентрацияланған сүт (43,3%) бағалары жөнінен шамамен екі есеге өсіп отыр», -деді Аяна Асанова.
Азық-түлік бағасы – Қазақстан Республикасының тұрғындары үшін өте маңызды мәселе. Бұл әсіресе негізгі тауарлар мен азық-түліктердің құны туралы алаңдатады, өйткені бұл шығындар адамдардың жалақысы мен басқа кірістерінің едәуір бөлігін алады. Келесі факторлар баға деңгейіне айтарлықтай әсер етеді:
маусымдық;
нарықтағы танымалдылық пен сұраныс;
егін;
валюта бағамы;
жеткізу (импорттау үшін);
халықаралық саяси процестер және тағы басқалар.
«Қазстаттың мәліметінше, өткен жылы 40% – дан астам азық–түліктің 15 түрі қымбаттаған, оның ішінде төртеуі-қант, ұн, пияз секілді халық көп тұтынатын тамақ түрлері. Қазақстан экономикасының жалпы импортқа тәуелділігі ұлттық валюта бағамының тұрақты әлсіреуіне және инфляцияның өсуіне әкеледі. Ел өзін-өзі қамтамасыз етуден алыс. Тамақ өнімдері, сүт пен еттен бастап қант пен жемістерге дейінгі барлық дерлік тізімге қатысты. 2022 жылдың қорытындысы бойынша елдегі азық-түлік инфляциясы 25,3% құраған еді. Қазақстандағы баспана дауының да өршіп тұрғанын көріп жүрміз. Ел көлемі бойынша екінші деңгейлі тұрғын үй бағасы өңірге өте тәуелді – олар «шаршы» үшін орта есеппен 240 мың теңгеден 720 мың теңгеге дейін ауытқиды. ҚР-да абаттандырылған тұрғын үйді жалға алу бір айда 1,9% — ға және бір жылда 28,6% — ға қымбаттады. Жалдау құны бойынша республика ТМД елдері арасында Армениядан кейін екінші орында», -деді ол.
2022 жылы азық-түлік қауіпсіздігі индексінде Қазақстан позициясын бес тармаққа жақсартып, 32-ші орынға ие болды. Алайда, өнімдердің қолжетімділігі мәселесі, отандық және импорттық тауарлар арасындағы айырмашылық, ауыл шаруашылығы өндірісінің көлемі әлі де кешенді шараларды талап етеді. Азық-түлік қауіпсіздігін жақсарту бойынша тиісті тапсырмаларды президент Қасым-Жомарт Тоқаевтың өзі де айтқан болатын. Қымбатшылықтың алдын алу және осы мақсатта кешенді жұмыстар жүргізілуі тиіс. Қазақстанның азық-түлік қауіпсіздігі индексіндегі позициясының жақсаруына қарамастан, азық-түлік өнімдерінің орташа бағасының үнемі өзгеруі мәселе болып табылады. Осы нәтижелер бойынша біздің еліміз 97-ші орынға жайғасты, нәтижесінде қолжетімділік бойынша позиция 49-орынға дейін төмендеді.
«Инфляциялық факторлар ішкі және сыртқы ортамен байланысты. Халық үшін өнімдердің қолжетімділігін шешу үшін кешенді түрде қарау керек. Біріншіден, президент атап өткендей, агрономияны дамыту қажет, ол, өкінішке орай, ең жақсы кезеңдерді бастан өткеріп жатқан жоқ. Дәндердің элиталық сорттарын шығарып, жайылымдық жерлерді қамтамасыз етіп, оларға дұрыс күтім жасауға болады. Сондай-ақ агроинженерияны, биоинженерияны дамыту да маңызды. Мұндай жаңа білім беру пәндері жас ұрпақтың жаңа ойлауына ықпал етеді. Екіншіден, агростартаптардың саны мен іске асырылуын арттыру да өзекті. Мұнда біз капиталды қажет ететін технологияларды енгізу туралы ғана емес, сонымен қатар жаңа технологияларды енгізу және білімді дамыту тұрғысынан импорттық жабдықтар туралы айтып отырмыз. Мұндай технологиялар бізге олардың әлеуетті бәсекеге қабілеттілігін ескере отырып, сапалы өнім шығаруға мүмкіндік береді. Азық-түлік қауіпсіздігі мәселесі көп векторлы және ұлттық қауіпсіздікті қамтамасыз ету тұрғысынан маңызды. Сарапшылардың сөздерін зерттеп, қымбатшылықты төмендетіп, Қазақстанның өз өндірісін тиісті деңгейде дамытуға барлық мүмкіндігі бар деген пікірге келуге болады. Ол үшін субсидиялау схемаларын, агросекторды қаржылық қолдау жөніндегі шараларды қайта қарау және агрономиканы дамыту қажет. Халықтың өмір сүру деңгейіне әсер етуші бірден бір фактор – қымбатшылық. Қазіргі күн сайын дамыған заманда халықтың табысының көп бөлігі тамақ пен киімге кетіп отыр. Еліміздегі қымбатшылықты бір жолға қойып, реттейтін тетіктерді ойлап табу маңызды. Дамыған елдердің практикасын қолдана отырып, елдегі белең алған қымбатшылықтың шешілетін күні алыс емес деген пікірдемін», -деді Абылай хан атындағы Қазақ Халықаралық Қатынастар және әлем тілдері университетінің студенті.
Пайдаланған әдебиеттер тізімі:
1.Кожевникова С.Ю. Эффективные инновационные механизмы коммерческой деятельности для обеспечения клиентоориентированности розничной торговли и общественного питания / С.Ю. Кожевникова, Е.В. Чернорез // Современные тенденции в экономике и управлении: новый взгляд. – 2016. – No 38. – 148–154 бб.
- Назарова О.А. Факторы, определяющие качество обслуживания в розничных торговых сетях // Экономика и управление в XXI веке: тенденции развития. – 2015. – No 23. – 68–73 бб.
- Философова Т.Г. Конкуренция. Инновации. Конкурентоспособность: учеб. пособие / Т.Г. Философова, В.А. Бyков / под общ. ред. Т.Г. Философовой. – 2-е изд., перераб. и доп. – Москва: ЮНИТИ-ДАНА, 2012. – 295 б.
- Шет Дж.Н. Концептуальные основы маркетинга взаимоотношений: обзор и синтез / Дж.Н. Шет, А.П. Парватияр, М. Синха // Российский журнал менеджмента. – 2013. – Т. 11. – No 1. – С. 63–94.7 Дойль П. Менеджмент: стратегия и тактика: пер. с англ. / П. Дойль. – Санкт-Петербург: Питер, 1999. – 560 б.
