Қазақстанда 2024 жылы енгізілген бірыңғай уақыт белдеуіне көшу халық арасында әртүрлі пікір тудырды. Жаңа өзгерістердің ықтимал салдарына қатысты зерттеу жүргізген қазақстандық зерттеуші Карина Жунусова бұл шешімнің көшедегі қауіпсіздікке әсері туралы болжам жасады.
Фото: shutterstock
Чили тәжірибесі және оның Қазақстанмен байланысы
Карина Жунусова Чили еліндегі уақыт белдеуінің өзгерістерін зерттей отырып, жарық уақытын қысқарту мен қылмыстың өсуі арасындағы байланысты анықтаған. Оның мәліметтері бойынша, Чилиде кешкі 19:00-21:00 аралығында жарық уақытын қысқарту қылмыс деңгейін 20%-ға арттырған.
Зерттеуші бұл көрсеткіштердің Қазақстан үшін де маңызды екенін атап өтті:
«Қазақстанда 2005 жылы жазғы уақыттан бас тарту нәтижесінде қыс мезгілінде кешкі жарық уақыты қысқарды. 2024 жылы бірыңғай уақыт белдеуіне көшу халықтың 80%-ын қамтып, кешкі жарық сағаттарын одан әрі қысқартты»
Кешкі уақыттың маңыздылығы
Зерттеушінің айтуынша, қылмыстың өсу қаупі кешкі жарықтың азаюымен тікелей байланысты. Әсіресе, 19:00-21:00 уақыт аралығы қауіпсіздік тұрғысынан маңызды. Бұл уақытта адамдар жұмыстан қайтып, қоғамдық орындарда белсенді болады. Жарықтың азаюы бұл уақытта қылмыскерлердің әрекет ету мүмкіндігін арттыруы мүмкін.
Жунусова Қазақстан мен Қытайды салыстыруға болмайтынын да атап өтті. Қытайда халықтың 94%-ы елдің шығыс бөлігінде шоғырланған, бұл табиғи жарық уақытының біркелкі болуына ықпал етеді. Қазақстанда болса, халық әртүрлі аймақтарға шашырай орналасқан, бұл бірыңғай уақыт белдеуінің салдарын әртүрлі етеді.
Үкіметтің ұстанымы
Қазақстан үкіметі бірыңғай уақыт белдеуіне көшудің бірнеше артықшылығын атады:
- Аймақтар арасындағы уақыт айырмашылығын жою;
- Көлік және коммуникацияны жақсарту;
- Мемлекеттік органдар мен төтенше қызметтердің жұмысын тиімді үйлестіру;
- Бизнес үшін оңтайлы жағдай жасау.
Дегенмен, бұл шешім кейбір азаматтардың наразылығын туғызды. Бірыңғай уақыт белдеуіне көшуге қарсы петицияға қол жиналды, бірақ үкімет шешімді қайта қараудан бас тартты.
Қауіпсіздікті сақтау үшін ұсыныстар
Кешкі жарық уақытының қысқаруы ықтимал қауіптерді тудырғанымен, алдын алу шараларын қабылдау маңызды. Сарапшылар мынаны ұсынады:
- Қоғамдық орындарда көше жарығын күшейту;
- Полицияның кешкі уақытта патрульдеуін арттыру;
- Азаматтардың қауіпсіздік туралы хабардарлығын арттыру.
PS: Уақыт белдеуін өзгерту туралы шешімнің экономикалық және әлеуметтік артықшылықтары болса да, оның әлеуетті қауіптерін де ескеру қажет. Жарық уақытын қысқартудың қылмыс деңгейіне әсерін зерттеу жалғаса береді.
