Қаржы сарапшысы Мақсат Халықтың пікірі: ҚҚС тікелей емес, жанама салық
Соңғы айларда Қазақстанда ең көп талқыланған экономикалық тақырыптардың бірі – қосылған құн салығы (ҚҚС) мөлшерінің өсуі мүмкіндігі. Қаржы сарапшысы Мақсат Халық бұл мәселе төңірегінде нақты түсініктеме беріп, ҚҚС-тың табиғаты мен оның әсері туралы өз пікірін ортаға салды. Бұл туралы Todayinfo ақпарат агенттігі хабарлайды.
Сарапшының айтуынша, ҚҚС – тікелей емес, жанама салық түріне жатады. Тікелей салықтар – мысалы, жеке табыс салығы – азаматтың нақты табысына байланысты есептеледі. Ал ҚҚС – тұтынушы тауар немесе қызмет сатып алғанда төленетін жанама салық. Яғни, оны бастапқыда кәсіпкерлер есептейді, бірақ ақыр соңында тұтынушы төлейді.
ҚҚС өсуі – бағаға автоматты түрде әсер етеді
Мақсат Халықтың айтуынша, егер ҚҚС мөлшері қазіргі 12%-дан 16%-ға көтерілсе, тауарлар мен қызметтердің бағасы кем дегенде 4%-ға қымбаттауы мүмкін. Бұл болжам әлі жүзеге аспаса да, кәсіпкерлер өз стратегиялық шығындарын алдын ала есептеп, баға саясатын қайта қарастыра бастаған. Нәтижесінде, салық мөлшерінің ресми түрде өзгеруі болмаса да, нарықтағы бағаның өсуі байқалып отыр.
Қымбатшылықтың нақты көрінісі: халық сезініп отыр
Экономистің айтуынша, қазіргі баға өсімі – кәсіпкерлер тарапынан ҚҚС өзгерісіне дайындық әрекеті. Олар нарықтағы сұраныс пен халықтың төлем қабілетін бақылау үшін бағаны сынақ ретінде көтеруде. Бұл тенденцияны Ұлттық банктің инфляция бойынша статистикасы да растап отыр – инфляция қарқыны жыл басынан бері үдеп келеді.
Қоғамдық реакция және әлеуетті қауіптер
ҚҚС өсуі тек экономистер мен кәсіпкерлер емес, бүкіл халықты алаңдатып отыр. Тұрмыстық тауарлар мен қызметтер бағасының өсімі тұрғындардың нақты табысын азайтып, әлеуметтік наразылық туғызуы мүмкін. Сарапшылар бұл жағдайдың алдын алу үшін Үкіметтен бағаны реттеу тетіктерін қарастыруды, халықтың осал топтарын қолдауды ұсынады.
Қосымша сараптамалық пікір
Экономика ғылымдарының кандидаты, ҚазҰУ профессоры Жанар Төлеуова да бұл мәселеге қатысты өз көзқарасын білдірді:
«ҚҚС – бюджет кірісінің маңызды көзі. Алайда оны өсіру тек мемлекеттік табысты арттырумен шектелмеуі керек. Халықтың нақты табысы мен төлем қабілеті де ескерілуі қажет. Егер Үкімет салықты өсірсе, сонымен қатар әлеуметтік қолдау тетіктерін де енгізуі тиіс.»
Әзірге қосылған құн салығының нақты өсімі туралы шешім қабылданбағанымен, оның ықтимал әсері қазірдің өзінде байқалып отыр. Бағаның өсуі халықтың әлеуметтік жағдайына әсер етіп, қымбатшылық сезімін күшейтіп жатыр. Сарапшылар бұл процесті Үкімет тарапынан мұқият қадағалау қажеттігін алға тартады.
