Сурет: pixabay.com
Қазақта «Балаңды аясаң, аяма» деген ауыр, бірақ өте дәл айтылған сөз бар. Бұл – баланы ұрып-соғу немесе қаталдыққа шақыру емес, жауапкершілікті сезіндіру, еркелікке емес, өмірге бейімдеу деген мағына. Алайда бүгінгі қоғамда осы сөздің мәні көмескіленіп, ата-аналардың көбі оны мүлде ұмытқандай әсер қалдырады.
Қазіргі ата-ананың басты «тәрбие құралы» – телефон мен планшетке айналды. Баланың жылағанын тоқтату үшін, тыныш отырсын деп, немесе өзіне уақыт керек болғандықтан гаджетті қолына ұстата салу үйреншікті жағдайға айналды. Бірақ ата-ана баласының не көріп отырғанын, қандай ой қалыптасып жатқанын, кімге еліктеп жүргенін бақылап отыр ма? Көбіне жоқ. Тәрбие экранға тапсырылды, ал ата-ана өз міндетін «асырау, киіндіру» деңгейімен шектеп қойған.
Балаға шектен тыс жанашырлық таныту да – бүгінгі үлкен мәселе. «Жыламасын», «ренжімесін», «қатты айтпа» деген желеумен балаға талап қойылмайды. Үйде еркелеп өскен, сөзі өтетін, жауапкершілікті сезінбеген бала ертең қоғамға шыққанда алғашқы қиындықта-ақ сынуы мүмкін. Өмірдің заңы қатал, ал оған дайын емес баланы ата-ананың «аяуы» әлсіз етіп өсіреді.
Кей ата-ана баласының тәрбиесіндегі олқылықты мұғалімнен, мектептен немесе қоғамнан көреді. Бірақ бала ең алдымен үйден тәрбие алады. Әке-шешенің өзара қарым-қатынасы, сөйлесу мәдениеті, еңбекке көзқарасы – баланың айнасы. Үйде айқай, бейберекет өмір салты, жауапсыздық болса, одан тәрбиелі ұрпақ күтудің өзі – өз-өзіңді алдау.
Тағы бір өзекті мәселе – уақыттың жетіспеуі сылтауы. Қазіргі ата-ана «жұмыспен жүрміз, ақша табу керек» деп баламен сөйлесуге, сырласуға уақыт таппайды. Бірақ балаға ең керегі қымбат ойыншық емес, ата-ананың назары мен үлгісі. Балаға уақыт бөлмеу – оны өз қолыңмен бөтен ортаға тәрбиелеуге тапсырумен тең.
«Аямай тәрбиелеу» – баланы қорқыту емес, оған талап қою, шындықты айту, жауапкершілік жүктеу. Қателік жасағанда ақтап алу емес, түсіндіріп, салдарын сезіндіру. Баланың әр қадамын жеңілдету емес, қиындықты өзі еңсеруге үйрету. Міне, осыны ұқпаған ата-ана баласын ертең өмірдің өзіне аяусыз соқтыртып алуы мүмкін.
Баланы шектен тыс еркелету – мейірім емес, болашаққа жасалған қиянат. Қазіргі ата-ана осыны түсінбесе, ертең әлсіз, жауапсыз, өмірге дайын емес ұрпақтың көбейетіні анық. «Балаңды аясаң, аяма» деген сөз бүгін бұрынғыдан да өзекті. Себебі нағыз мейірім – баланы өмірге дайындау.
