Сурет:pixabay.com
Мен қысымның не екенін кітаптан оқып емес, өмірден көріп келе жатқан адаммын. Мектепте басталды. «Тым тұйықсың», «басқалар сияқты емессің» деген сөздер әзіл сияқты айтылғанымен, күн сайын қайталанғанда адамды іштен жей бастайды екен. Сол кезде өзімді қорғауды емес, үндемеуді таңдадым. Үндемеген сайын қысым азаяды деп ойладым. Бірақ ол қателік болды.
Университетке түскенде бәрі өзгереді деп сендім. Алайда қысым формасы ғана ауысты. Мұнда баға, бәсеке, салыстыру, «сенен мықтылар бар» деген емеуріндер көбейді. Біреулер үшін бұл мотивация болуы мүмкін, ал мен үшін ішкі сенімді баяу сындыратын процесс еді. Өзімді үнемі ақтаумен, жеткіліксіз сезінумен өмір сүре бастадым.
Жұмысқа орналасқанда қысым тоқтайды деген үміт тағы да ақталмады. Бұл жолы ол ашық емес, жасырын түрде көрінді. Артық жұмыс, төмен жалақы, үнсіз талап, «шыдай алмасаң, басқа адам табылады» деген көзқарас. Қысым енді тек сөз емес, өмір салтына айналғандай болды. Адам өз құнын дәлелдеумен емес, сақтап қалумен күресетін кезең осы екен.
Ең ауыры — қысымға үйреніп кету. Бір күні өзіңе қойылатын әділетсіз талапты қалыпты нәрсе деп қабылдай бастайсың. Өз сезіміңді жоққа шығарып, «басқалар да шыдап жүр ғой» деп өзіңді жұбатасың. Бірақ ішкі шаршау, мазасыздық, күйіп кету бір сәтте жиналып, жарылып шығады.
Қысым әрдайым айқаймен, ұрыспен келмейді. Кейде ол елемеу, менсінбеу, салыстыру, шексіз талап қою арқылы көрінеді. Мұндай ортада адам өзін жоғалта бастайды. Ең қауіптісі — өзіңді кінәлі сезіну. Ал шын мәнінде, қысымға ұшырау әлсіздік емес. Бұл — жүйенің, ортаның, адамдардың жауапкершіліксіздігінің көрінісі.
Егер сіз де қысымға жиі ұшырайтын болсаңыз, ең алдымен мынаны біліңіз: сіздің сезіміңіз маңызды. «Маған ғана қиын» деген ойдан арылыңыз. Қысымды сезіну — ойдан шығарылған нәрсе емес, бұл психологиялық шындық. Оны мойындау — алғашқы әрі ең маңызды қадам.
Өзіңізге шекара қоюды үйреніңіз. Барлығына шыдау міндет емес. «Жоқ» деп айту — дөрекілік емес, өзін қорғау. Егер орта сізді үнемі төмендетіп, күйзелтсе, ол ортада қалу — батырлық емес. Кейде кету — әлсіздік емес, аман қалудың жолы.
Жалғыз қалмауға тырысыңыз. Сенімді бір адамға ішіңіздегіні айту — ауыртпалықты екі есе жеңілдетеді. Бұл дос, жақын, әріптес немесе маман болуы мүмкін. Психологқа жүгіну — «менде бірдеңе дұрыс емес» деген сөз емес, «мен өзімді қорғағым келеді» деген белгі.
Ең соңында, өзіңізді өзгертуге емес, өзіңізге жасалған әділетсіздікке күмәнмен қараңыз. Қысым сіздің құныңызды анықтамайды. Сіз — талаптарға шыдағаныңыз үшін емес, бар болғаныңыз үшін құндысыз адамсыз. Егер бүгін сізге ауыр болса, бұл мәңгілік емес. Ал өзіңізді қорғау — кейінгі өміріңізге жасалған ең үлкен жақсылық.
(Мақала авторы жасырылған)
