Сурет: Pixabay.com
Көбелек – нәзіктік пен сұлулықтың символы. Алайда көпшілік бұл әсем жәндіктің өмірі өте қысқа екенін біле бермейді. Кейбір көбелектер небәрі бірнеше күн ғана өмір сүрсе, сирек түрлері ғана бірнеше айға жетеді. Мұның себебі табиғаттың қатыгездігі емес, эволюция қалыптастырған өмірлік стратегия.
Ең алдымен, көбелектің өмірі төрт кезеңнен тұрады: жұмыртқа, жұлдызқұрт, қуыршақ және ересек көбелек. Осы кезеңдердің ішіндегі ең қысқасы – ересек көбелек кезеңі. Шын мәнінде көбелек өмірінің негізгі бөлігі жұлдызқұрт күйінде өтеді. Дәл осы уақытта ол қоректеніп, өсіп, болашақ ұшуға күш жинайды. Ал қанат біткен соң оның басты мақсаты – көбею.
Көптеген көбелектердің ауыз мүшесі толық дамымаған немесе өте әлсіз болады. Олар кейде мүлде қоректенбейді, тек жұлдызқұрт кезінде жиналған энергияны пайдаланады. Сол себепті ағзадағы қор тез таусылады. Табиғат көбелекке ұзақ өмір емес, қысқа уақытта ұрпақ қалдыру міндетін жүктеген.
Тағы бір себеп – көбелектердің қорғаныс қабілетінің төмендігі. Олардың ашық түсті қанаттары жыртқыштар үшін оңай олжа. Құстар, кесірткелер, өрмекшілер және басқа жәндіктер көбелектермен қоректенеді. Табиғатта әлсіз қорғаныс көбіне қысқа ғұмырмен өтеледі, бірақ оның орнына көбею жылдам жүреді.
Экологиялық факторлар да маңызды рөл атқарады. Суық, ыстық, жауын-шашын, жел секілді табиғи жағдайлар нәзік жәндіктердің өмірін қысқартады. Сонымен қатар пестицидтер, ауаның ластануы, өсімдіктердің азаюы көбелектердің жаппай қырылуына себеп болып отыр. Соңғы жылдары кей өңірлерде көбелектердің сиреуі осыған тікелей байланысты.
Дегенмен барлық көбелектер қысқа өмір сүрмейді. Мысалы, монарх көбелегі бірнеше мың шақырымға қоныс аударып, 6–8 айға дейін өмір сүре алады. Бұл – табиғаттағы сирек ерекшелік. Бірақ мұндай ұзақ ғұмырдың өзі көбіне көбею емес, көшіп-қону кезеңімен байланысты.
Көбелектердің аз өмір сүруі – табиғаттағы тепе-теңдік пен эволюцияның нәтижесі. Оларға ұзақ ғұмыр емес, қысқа уақытта өз міндетін атқару маңызды. Нәзік қанатымен қысқа ғана ғұмыр кешсе де, көбелек табиғатқа сұлулық пен үйлесім сыйлап үлгереді. Осы қысқалық оның қадірін арттырып тұрғандай.
