Сурет:pixabay.com
Ара – көзге кішкентай ғана жәндік болып көрінгенімен, жер бетіндегі тіршіліктің тұтастығын ұстап тұрған аса маңызды буын. Көп адам араны тек балмен байланыстырады. Алайда ғалымдар үшін ара – ең алдымен экожүйенің тірегі, ал оның жойылуы адамзат үшін баяу, бірақ ауыр апаттың бастамасы болмақ.
Аралар ең алдымен өсімдіктерді тозаңдандырады. Жер бетіндегі гүлді өсімдіктердің шамамен 75 пайызы жәндіктер арқылы, соның ішінде негізгі бөлігі аралардың көмегімен тозаңданады. Егер аралар жоғалса, алма, алмұрт, шие, құлпынай, асқабақ, бадам, кофе, какао сияқты көптеген дақылдар күрт азаяды немесе мүлде жойылады. Бұл – дүкен сөрелерінің босап, азық-түлік бағасының күрт қымбаттауына тікелей әсер етеді.
Араларсыз тек адам рационы ғана емес, бүкіл табиғи тізбек бұзылады. Өсімдік азайса, оны жейтін жәндіктер мен жануарлар да жойылады. Ал оларды қорек ететін жыртқыштар да тіршілігін тоқтатады. Осылайша бір ғана жәндіктің жоғалуы бүкіл экожүйені домино тасы сияқты құлатады. Бұл – биологиядағы нақты дәлелденген заңдылық.
Экономикалық салдары да орасан. БҰҰ-ның Азық-түлік және ауыл шаруашылығы ұйымы аралардың тозаңдандыру қызметін жыл сайын жүздеген миллиард доллармен бағалайды. Яғни ара – табиғаттың тегін жұмыс істеп тұрған ең тиімді «қызметкері». Оны технологиямен толық алмастыру мүмкін емес. Кейбір елдерде адамдар қылқаламмен гүлдерді қолдан тозаңдандырып көрген, бірақ бұл өте қымбат әрі тиімсіз әдіс екені дәлелденген.
Аралардың жойылуына не себеп? Ғалымдар негізгі фактор ретінде пестицидтерді, климаттың өзгеруін, ормандардың кесілуін, біржақты ауыл шаруашылығын және ауруларды атайды. Яғни араларды жойып жатқан – тікелей адам әрекеті. Табиғат үнсіз жауап беріп жатыр, бірақ бұл үнсіздік – уақытша ғана.
Қысқасы, аралар жоғалса, әлем бірден құлап кетпейді. Бірақ бірнеше онжылдық ішінде азық-түлік тапшылығы, экологиялық дағдарыс және әлеуметтік тұрақсыздық күшейеді. Сондықтан «араны қорғау» – тек табиғатты қорғау емес, өз болашағымызды қорғау. Табиғат бізге ескерту жасап отыр. Оны елемеу – өзімізге шығарылған үкіммен тең.
