Сурет: pixabay.com
Көпшілік арасында «құстардың жыныс мүшесі жоқ» деген түсінік кең тараған. Бұл пікір бір қарағанда тосын көрінгенімен, оның астарында белгілі бір ғылыми шындық жатыр. Алайда мәселе мұншалықты қарапайым емес. Табиғатта бәрі бір заңдылыққа бағына бермейтіні секілді, құстар әлемінде де ерекшеліктер бар.
Ғалымдардың зерттеулеріне сүйенсек, жер бетіндегі құс түрлерінің шамамен 95 пайызында сыртқы жыныс мүшесі болмайды. Олардың көбеюі клоака арқылы жүзеге асады. Клоака – ас қорыту, зәр шығару және көбею қызметтері біріктірілген бір ғана анатомиялық құрылым. Ұрғашы мен аталық құстар шағылысу кезінде бір сәтке клоакаларын түйістіріп, ұрық сол жолмен беріледі. Бұл процесс өте жылдам өтеді және табиғатта тиімді тәсіл ретінде қалыптасқан.
Дегенмен, барлық құстарды бірдей деуге болмайды. Құстардың шамамен 5 пайызында еркек жыныс мүшесі сақталған. Бұлар негізінен су құстары: үйрек, қаз, аққу сияқты түрлер. Әсіресе үйректердің жыныс мүшесі ғылыми ортада жиі зерттеледі. Кейбір үйрек түрлерінде ол ұзын әрі шиыршықталған болады. Мұның себебі – су ішінде ұрықтанудың ерекшелігі. Су ортасында ұрықтың аналыққа жетуі қиындау болғандықтан, табиғат бұл мәселені осылай шешкен.
Эволюция тұрғысынан қарасақ, жыныс мүшесінің жойылуы кездейсоқ құбылыс емес. Ғалымдардың пікірінше, ұшу қабілеті құстар үшін өмірлік маңызға ие. Артық салмақ пен жарақат алу қаупін азайту мақсатында табиғи сұрыпталу барысында жыныс мүшесіз көбею әлдеқайда тиімді болып шыққан. Осылайша миллиондаған жылдар ішінде құстардың басым бөлігінде бұл мүше сақталмай қалған.
Қысқаша айтқанда, «құстардың жыныс мүшесі болмайды» деген сөз толық шындыққа жанаспайды. Көпшілігінде жоқ болғанымен, кейбір түрлерінде бар. Бұл айырмашылық табиғаттың біркелкі емес, керісінше, жағдайға бейімделе отырып дамитынын көрсетеді. Құстар әлемі – дәл осы күрделілігімен әрі сан қырлылығымен қызық.
