Сурет:alamy
Қыс мезгілі келсе, балалар ғана емес, ересектер де аққала жасауға әуес. Үш домалақ қар, сәбіз мұрын, көмір көз – бұл бейне бүкіл әлемге ортақ сияқты көрінеді. Бірақ аққаланы алғаш рет кім қалаған, ол қай елден бастау алады деген сұраққа көп адам нақты жауап бере алмайды. Аққаланың тарихы біз ойлағаннан әлдеқайда терең.
Тарихшылардың пайымдауынша, аққала Еуропада бірнеше ғасыр бұрын пайда болған. Ең көне жазба деректер ХV ғасырдың соңына тиесілі. 1493 жылы италиялық суретші әрі ойшыл Микеланджело Флоренцияда қардан мүсін жасағаны туралы мәлімет бар. Кей зерттеушілер осы қар мүсінін аққаланың алғашқы нұсқаларының бірі деп есептейді. Ол қазіргі біз білетін көңілді кейіпкерден гөрі, өнер туындысына жақын болған.
Ал нақты бейнеленген аққаланың ең көне суреті 1511 жылы жарық көрген еуропалық кітапта кездеседі. Бұл иллюстрацияда қардан жасалған адам бейнесі салынған. Демек, сол кезеңде-ақ аққала халық арасында белгілі болған. Алайда ол кезде аққала әрдайым жағымды кейіпкер саналмаған. Орта ғасырларда қатал қыс, аштық пен суық көп қиындық әкелгендіктен, аққала кейде ауыр қыстың, жоқшылықтың символы ретінде қабылданған.
Уақыт өте келе аққаланың мәні өзгерді. ХІХ ғасырдан бастап, әсіресе Еуропа мен Солтүстік Америкада аққала балалар ойынының, қысқы көңіл-күйдің белгісіне айналды. Қысқы ашықхаттарда, ертегілерде, кейінірек мультфильмдерде ол мейірімді, күлкілі кейіпкер ретінде суреттеле бастады. Осы кезеңде бүгінгі бізге таныс классикалық аққала бейнесі қалыптасты.
Қазақ даласында да қардан адам бейнесін жасау ертеден бар. Алайда ол «аққала» атауымен емес, көбіне балалардың ойыны ретінде ғана қабылданған. Қысы қатал өңірлерде қардан әртүрлі мүсін жасау – табиғи құбылыс болған. Кейін кеңес кезеңінде «аққала» атауы орнығып, балабақша мен мектептегі қысқы мерекелердің бір бөлігіне айналды.
Аққаланы нақты бір адам алғаш қалады деп кесіп айту қиын. Ол – бірнеше халықтың тұрмысынан, қыспен күресінен және қиялынан туған ортақ бейне. Бастапқыда ауыр қыстың символы болған аққала бүгінде балалық шақтың, қуаныш пен тазалықтың белгісіне айналды. Қарапайым қардан жасалған бұл бейне адамзат мәдениетінде ерекше орын алып отыр.
