Коллаж:qazaq.today
Жас журналист мамандыққа қадам басқанда ең алғашқы әрі ең маңызды сұрақтың бірі – қай ақпарат құралынан бастау керек деген таңдау. Мемлекеттік бұқаралық ақпарат құралдары ма, әлде жекеменшік, тәуелсіз медиалар ма? Бұл таңдау тек жұмыс орны емес, болашақ кәсіби бағытыңды, ойлау жүйеңді, тіпті журналист ретінде кім болып қалыптасатыныңды айқындайды.
Мемлекеттік БАҚ-тың басты артықшылығы – тұрақтылық. Мұнда жалақы уақытында төленеді, еңбек шарты айқын, әлеуметтік кепілдіктер бар. Жас журналист үшін бұл – сенімді бастама. Мемлекеттік редакцияда жұмыс тәртібі қатаң: тақырып бекітілген, стиль қалыптасқан, жауапкершілік нақты бөлінген. Мұнда жас маман ақпаратпен жұмыс істеудің базалық дағдыларын үйренеді: ресми тіл, дереккөзбен дұрыс сөйлесу, заң аясынан шықпау, фактіні тексеру. Бұл – кәсіби «мектеп».
Алайда осы «мектептің» өз шектеуі бар. Мемлекеттік БАҚ-та журналист көбіне еркін ойлайтын автор емес, тапсырма орындаушыға айналады. Сын шектеулі, өткір тақырыптардан айналып өту қалыпты құбылыс. Редактордың басты міндеті – материалдың «жоғары жаққа» өтімді болуы. Сондықтан жас журналистің бастамасы жиі тежеледі. Ұзақ уақыт бойы осындай ортада қалған журналист тәуекелден қорқатын, сақ, бірақ батыл емес маманға айналуы мүмкін.
Жекеменшік, тәуелсіз БАҚ-та жағдай мүлде бөлек. Мұнда тұрақтылық аз, бірақ еркіндік көп. Жалақы кейде кешігеді, редакция шағын, ресурс шектеулі. Бірақ дәл осы ортада жас журналист шынайы журналистиканың не екенін сезінеді. Тақырып ұсынуға, зерттеуге, сұрақ қоюға мүмкіндік бар. Егер редактор кәсіби әрі ашық болса, жас журналист тез өседі, өз дауысын табады, қоғаммен тікелей сөйлесуді үйренеді.
Дегенмен жекеменшік БАҚ та идеал емес. Мұнда қысым басқа формада көрінуі мүмкін: рейтинг, қаралым, қаржы мәселесі. Кей редакциялар жас журналисті арзан күш ретінде пайдаланып, эмоциялық күйзеліске ұрындырады. Қорғау тетігі әлсіз, қателікке кешірім аз. Мұндай ортада мықты болу үшін журналист тек қаламға емес, мінезге де ие болуы керек.
Ендеше жас журналист қай жолды таңдауы тиіс? Бұл сұрақтың дұрыс жауабы жоқ. Егер журналистиканы үйреніп, негізін қаласам десеңіз – мемлекеттік БАҚ жақсы старт болуы мүмкін. Ал егер шындықты айтуға, қоғаммен ашық сөйлесуге, тәуекелге дайын болсаңыз – жекеменшік БАҚ сізді тез өсіреді. Ең қауіптісі – бір ортаға байланып қалу. Журналист үшін ең дұрысы – екі жүйені де көру, салыстыру, содан кейін өз жолын саналы түрде таңдау.
Нағыз журналисті орта емес, ұстаным қалыптастырады. Бірақ орта сол ұстанымды не шыңдайды, не сындырады. Сондықтан таңдау жасағанда жалақыға ғана емес, редакцияның мәдениетіне, редактордың көзқарасына, сөз еркіндігіне назар аудару керек. Себебі журналистиканың басты капиталы – қалам емес, еркін ой.
