Сурет: pixabay.com
Қазақстанда жалпыға бірдей декларациялау жүйесі кезең-кезеңімен енгізіліп келеді. 2025 жылы азаматтардың басым бөлігі декларация тапсыру үдерісіне ресми түрде қосылды. Ал 2026 жыл бұл жүйе үшін шешуші кезең болмақ. Мемлекеттік органдар дәл осы жылдан бастап табыс пен мүлік туралы мәліметтерді терең талдап, нақты тексеріске көшуді жоспарлап отыр.
Декларациялаудың негізгі мақсаты – кірістердің ашықтығын қамтамасыз ету және көлеңкелі экономиканы қысқарту. Салық органдары азаматтардың көрсеткен табысы мен нақты шығыстарының сәйкестігіне назар аударады. Егер ресми табыс деңгейі ірі сатып алуларға, мүлікке немесе қымбат активтерге сай келмесе, қосымша сұрақтар туындауы мүмкін. Бұл, әсіресе, мемлекеттік қызметкерлерге, лауазымды тұлғаларға және бизнес өкілдеріне қатысты бақылаудың күшеюіне әкеледі.
2026 жылдан бастап тек қағаздағы мәліметтермен шектелмей, цифрлық талдау құралдары кеңінен қолданылмақ. Банктік операциялар, мүлік реестрлері, көлік деректері және басқа да ақпарат көздері өзара салыстырылады. Мұндай тәсіл табысты жасыру немесе активтерді үшінші тұлғалардың атына рәсімдеу әрекеттерін анықтауға мүмкіндік береді.
Бұған қоса, «мобильді аударымдарға» бақылау жаңа деңгейге шығады. Азаматтардың картасына жиі және ірі көлемде түсетін қаражаттың сипаты зерттеледі. Егер аударымдар жүйелі түрде түсіп, кәсіпкерлік белгілеріне ұқсас болса, салық органдары оның табыс ретінде декларациялануын талап етуі мүмкін. Бұл шаралар, ресми түсіндірмелерге сәйкес, қарапайым тұрмыстық аударымдарға емес, жасырын табыс көздерін анықтауға бағытталған.
Сарапшылардың пікірінше, жалпыға бірдей декларация – бір реттік науқан емес, ұзақ мерзімді жүйе. 2026 жыл азаматтар үшін қаржылық тәртіп пен жауапкершіліктің нақты сынағы болады. Кірісін заңды түрде көрсетіп, салық міндеттемелерін уақтылы орындаған адамдар үшін бұл өзгерістер айтарлықтай қиындық туғызбайды. Ал табысы мен шығысын жасырып келгендер үшін ашықтық дәуірі басталуы мүмкін.
