Сурет:pixabay
Қазіргі жылдам өзгеріп жатқан қоғамда адамның психологиялық саулығына әсер ететін факторлар көбейіп келеді. Солардың бірі – паникалық қорқыныш, яғни кенеттен, себепсіз туындайтын өте күшті үрей сезімі. Бұл күй адамға нақты қауіп төніп тұрмаса да, ағзаның қауіп бардай жауап қайтаруынан пайда болады. Паникалық қорқыныш – жеке өз алдына эмоция емес, ол дене мен психиканың бір мезгілде беретін күшті реакциясы.
Паникалық қорқыныш кенеттен басталады. Адам дәл сол сәтте қандай жағдайға тап болса да, ми қауіп дабылын қате іске қосады. Осы кезде жүрек бірден жиі соғып, тыныс алу қиындауы мүмкін. Денеде діріл, тершеңдік, бас айналу сияқты белгілер байқалады. Бұл симптомдарды адам өз бақылауынан тыс сезінеді, сондықтан күй одан сайын күшейеді. Мұндай шабуыл бірнеше минуттан жарты сағатқа дейін созылады, бірақ оған берген реакция сағаттар бойы басылмай қалуы мүмкін.
Бұл құбылыстың негізінде ағзаның ежелден келе жатқан «қаш немесе қорған» механизмі жатыр. Адам бұрын жыртқышпен кездескенде дәл осындай реакция арқылы аман қалған. Бірақ қазіргі заманда қауіп физикалық емес, көбіне ойдан немесе уайымнан туындайды. Ми нақты қауіп пен ойдағы қауіпті ажырата алмай қалған кезде паникалық реакция іске қосылады.
Паникалық қорқыныштың шығу себептері әртүрлі болуы мүмкін. Көбіне ұзақ уақыт жиналған стресс, мазасыздық, психологиялық қысым, ұйқының бұзылуы, гормондық тепе-теңсіздік, тіпті кофеинді көп пайдалану да шабуылға түрткі болады. Кей адамдар мұндай күйді бір реттік қатты қорқыныштан кейін де сезіне бастайды. Уақыт өте келе адам өз сезімінен қорқып, кез келген жерде ұстап қалатын жағдайдан үрейленіп, «қайта басталса ше?» деген оймен өмір сүруі мүмкін.
Паникалық қорқыныш ұят немесе әлсіздік белгісі емес. Бұл – жүйке жүйесінің шамадан тыс ширығуы мен эмоционалдық қажудың белгісі. Мұндай жағдайда адам көбіне өзін түсінбейтінін, жақындарының қолдауы жеткіліксіз екенін сезінеді. Сондықтан паникалық қорқынышпен күресте ең маңыздысы – оны мойындап, дененің қалыпты реакциясы екенін түсіну.
Паникалық қорқынышты азайту үшін адам алдымен тыныс алуын реттегені дұрыс. Терең, баяу тыныс алу миды тыныштандырып, жүрек соғысын қалыпқа келтіреді. Тепе-теңдікке келу үшін ыңғайлы қалыпта отырып, назарды қоршаған заттарға аудару, қолды суық сумен жуу немесе жерге жанасуды сезіну көмектеседі. Бастысы – бұл сезімнің өтпелі екенін, ағзаның бірнеше минут ішінде қалпына келетінін ұғыну.
Паникалық қорқыныш жиі қайталанса, эмоционалдық тұрақтылық төмендеп, адамның күнделікті өміріне кедергі келтіреді. Сондықтан мұндай жағдайда жақындармен сөйлесу, маманның көмегіне жүгіну, күн тәртібін қалпына келтіру, физикалық белсенділікті арттыру пайдалы. Адам күйзелісті басқаруды үйренген сайын паникалық шабуылдар сирей түседі.
Паникалық қорқыныш – адамның әлсіздігін емес, жүйке жүйесінің шамадан тыс шаршағанын көрсететін белгі. Оны жасырмай, түсініп, басқару жолдарын меңгеру психологиялық саулықты нығайтып қана қоймай, өмір сапасын да арттырады.
