Сурет: pixabay.com
Үтік біздің тұрмыста үйреншікті, күнделікті қолданылатын құралға айналғанымен, адамзат оны мыңдаған жылдар бойы мүлде қолданбаған. Соған қарамастан киімді түзету, бүктесінін жазу және әдемі күйде сақтау қажеттілігі әр дәуірде бар болды. Үтік пайда болмай тұрғанда адамдар киімін әртүрлі қарапайым, бірақ өте тиімді тәсілдермен тегістеген.
Ең көне әдістердің бірі — жылумен және қысыммен түзету. Ежелгі Қытайда киімдерді тегістеу үшін қыздырылған тастар қолданылған. Тасты отқа қыздырып алып, оны матаның үстінен жүргізді немесе арнайы тегістеу тақтайының үстіне қойып басты. Бұл тәсіл кейіннен металл үтіктің пайда болуына түрік болды.
Солтүстік Еуропа халықтары киім түзету үшін ағаштан жасалған «кәрлен» немесе «тегістеу шанышқысын» пайдаланған. Олар мата мен ағаш тақтайдың арасына киімді салып, ауыр ағаш таяқпен үстінен домалатып басқан. Бұл әдіс суық климатта отсыз орындауға мүмкіндік берген.
Орта ғасырларда Еуропада танымал болған әдістердің бірі — шамалы ылғалданған матаны жазып, оның үстіне салмақ қою. Адамдар киімді сулап, оны тақтайға керіп, үстіне тастан, ағаштан немесе металдан жасалған ауыр заттарды қойған. Бірнеше сағаттан кейін киімнің қысымы тарқап, бүктемелері тегістелетін.
Кей өңірлерде киімді түзету үшін ыстық су буы да қолданылды. Үстіне қайнап тұрған қазанның буына ұстап, матаның жұмсарған талшықтарын қолмен тегістеді. Бу талшықты тез жұмсартып, бүктемелерді кетіруге көмектескен. Бұл әдіс қазіргі бу үтігінің жұмыс принципіне өте ұқсас.
Көшпенді халықтар киімді түзету үшін өздерінің өмір салтына сай әдіс ойлап тапқан. Киіз үй ішінде жиналған жылы бу, түтін және құрғақ ауа киімдерді табиғи түрде жұмсартып, бүктемелерін жазған. Ал қалың маталарды ағаш тақтайдың үстінде созып, қолмен басып, кейде қыздырылған металл ыдысты алмастырған.
Кейбір аймақтарда сабын өндірілгеннен бері адамдар киімнің бүктемесін тегістеу үшін матаны жұмсақ сабынмен немесе маймен өңдеп, содан кейін созып кептірген. Сабын талшықты жұмсартып, киімнің тегіс қалпын сақтауға мүмкіндік берген.
Үтік шықпаған дәуірдегі бұл әдістердің барлығы бір нәрсені дәлелдейді: адамдардың тұрмысқа бейімділігі мен ойлап табу қабілеті ешқашан шектелмеген. Қарапайым заттарды пайдаланып, жылумен, буымен немесе қысыммен мата талшықтарын тегістеп, киімін ұқыпты ұстауды үйренген. Бүгінгі заманауи электр үтігі — осы ұзақ эволюцияның нәтижесі ғана.
