Қазақ әдебиеті ХХ ғасырда көптеген дарынды жазушылар мен зерттеушілерді дүниеге әкелді. Солардың бірі — Қаратай Құттыбаев (2 желтоқсан 1929, Қызылқұм ауданы — 1994, Алматы қаласы), қазақ әдебиетінің дамуына айтарлықтай үлес қосқан жазушы, әдебиет зерттеушісі және аудармашы. Филология ғылымдарының кандидаты (1957), ол өзінің шығармалары мен зерттеулері арқылы әдебиетіміздің әр саласына ерекше әсер етті, деп хабарлайды Qazaq.Today ақпарат порталы.
Бала кезі және білім жолы
Қаратай Құттыбаев 1929 жылы Қызылқұм ауданында дүниеге келген. Ол өз заманының белсенді және білімге құштар жас өскіндерінің бірі болды. Бала кезінен әдебиет пен тіл өнеріне деген қызығушылығы оянып, ол кейінгі өмірін осы салаға арнауға шешім қабылдады.
1952 жылы Қаратай Құттыбаев Әл-Фараби атындағы Қазақ мемлекеттік университетін бітіріп, филология саласында сапалы білім алды. Университетте оқып жүрген кезінде ол әдебиет теориясы мен қазақ тілінің құрылымы бойынша терең білім игеріп, зерттеушілік қабілетін шыңдады.
Еңбек жолы және әдеби қызметі
1955–1960 жылдары Құттыбаев “Жұлдыз” журналында қызмет атқарып, қазақ әдебиеті мен заманауи жазушылардың шығармаларын талдаумен айналысты. Сол уақыттарда ол Қазақстан Жазушылар одағында жұмыс істеп, әдеби ортаға белсенді араласып, жас таланттарды қолдауға үлес қосты.
1960–1990 жылдары Қаратай Құттыбаев Қазақ мемлекеттік қыздар педагогика институтында әртүрлі қызметтер атқарды. Мұнда ол жас педагогтарға әдебиет пәнін оқытумен қатар, студенттердің ғылыми-зерттеу жұмыстарын бағыттап, қазақ әдебиетінің даму жолын насихаттады.
Шығармашылық жолы
Қаратай Құттыбаевтың әдеби мұрасы әртүрлі жанрларды қамтиды. Оның шығармалары қоғамның әлеуметтік мәселелерін, адам тағдырын, ұлттық дәстүр мен мәдениетті терең түсініп, соны көркем тілмен жеткізуімен ерекшеленеді.
Повестер мен әңгімелер:
• Сыр көктемі (1963)
• Борай (1969)
• Оның ұрпақтары (1972)
Бұл шығармаларында Құттыбаев тарихи тақырыптарды, қазақ ауылындағы өмірді, адамның ішкі әлемін терең бейнелейді. Сонымен қатар, 1959 жылы шыққан Мақтагүл атты әңгімелер жинағында ол адамдар арасындағы қарым-қатынасты, махаббат пен достықты, қоғамдағы әділетсіздікті ашық көрсеткен.
Ғылыми зерттеулері:
• Шындық және шығарма (1959)
Бұл зерттеуінде Құттыбаев әдебиет теориясына қатысты маңызды мәселелерді көтеріп, шығарманың шынайылығын, авторлық позиция мен қоғамдық мәнін талдаған. Зерттеу қазақ әдебиеттану саласына тың серпін беріп, кейінгі зерттеушілерге бағыт салды.
Аударма қызметі
Қаратай Құттыбаев тек жазушы емес, сонымен қатар аудармашы ретінде де қазақ әдебиетінің дамуына елеулі үлес қосты. Ол орыс, парсы тіліндегі шығармаларды қазақ оқырмандарына жеткізді:
• М.Горькийдің Зыковтар
• Н.Зарудныйдың Қанды шекара пьесалары
• В.Баныкиннің Чапаев туралы әңгімелер, Көктемгі тасқында
• Н.Поповтың Бородино шайқасы
• Ю.Балтушидің Саудаға түскен бала
• Парсы әңгімелері
Аударма арқылы ол қазақ оқырмандарына әлем әдебиетінің түрлі туындыларын таныстырып, әдеби диалогты дамытуға мүмкіндік жасады. Оның аудармалары тілдік дәлдігі мен көркемдік мәні арқылы ерекшеленеді.
Құттыбаевтың әдебиетке әсері
Қаратай Құттыбаевтың шығармашылығы мен ғылыми еңбектері қазақ әдебиетінің дамуына ерекше үлес қосты. Оның зерттеулері әдебиет теориясын терең түсінуге көмектесіп, студенттер мен жас зерттеушілерге жол ашты. Сонымен қатар, аудармалары арқылы қазақ әдебиеті әлемдік әдебиетпен байланысқа түсті.
Айта кетейік, өмірге қол-аяқсыз келген Ник Вуйчич қалай мотивациялық оратор атанғаны туралы осы сілтемеден оқи аласыз.
