Фото: ЖИ арқылы жасалды
Алматы – еліміздің ірі мегаполисі, қаржы, мәдениет және білім орталығы. Қаланың қауіпсіздік стратегиясы көптеген қатерлерге, соның ішінде діни экстремизм мен терроризм идеологиясының таралуына қарсы іс-қимылды қамтиды. Бұл күресте ең маңызды бағыттардың бірі – қоғамның ең белсенді, бірақ сонымен бірге ең осал тобы болып саналатын студент жастармен жұмыс істеу.
Қазақстан – халқының басым бөлігі (шамамен 90%) өзін діндар санайтын зайырлы мемлекет. Дегенмен, діни сенімнің болуы әрқашан терең діни біліммен сәйкес келе бермейді. Дәл осы діни білімнің үстірт болуы жастардың радикалды ағымдардың ықпалына түсуіне негізгі себеп болып отыр. Осылайша, жастардың діни сауаттылығын арттыру – бұл тек рухани мәселе емес, бұл – Алматы сияқты ірі қаланың қауіпсіздігін қамтамасыз етудің негізгі элементі.
Қауіпсіздікке төнетін қатер: «Тақлиди иман» және оның салдары
Жастардың дін туралы базалық білімі мектептегі «Зайырлылық және дінтану негіздері» курсынан басталғанымен, сарапшылар бұл білімнің тереңдігіне күмәнмен қарайды. Студенттердің басым бөлігі діни мерекелер мен дәстүрлерді сақтағанымен, өз дінінің негіздерін терең түсінбейді.
Бұл мәселені ҚР Ғылым және жоғары білім министрлігі Ғылым комитеті «Ғылым ордасы» РМК Орталық ғылыми кітапханасының ғылыми қызыметкері, PhD докторант Құрманбек Қасымхан нақтылап берді:
«Қазақстандағы жоғары оқу орындарында діни сауаттылық жоқ… Қазіргі қазақ қоғамының басым бөлігі тақлиди иман (ата-бабасы мұсылман болғандықтан мұсылманмын деу) деңгейінде. Шынайы діни білім алғандар – Қазақстан мұсылмандары діни басқармасына қарасты медреселердің шәкірттері… ғана. Басқа жоғары оқу орындарында діни сауаттылықты дамыту бағытында жүйелі білім беріліп отырған жоқ».
Сарапшының бұл сөзі маңызды қауіпсіздік мәселесін ашып көрсетеді: діни білімді өз бетінше немесе кездейсоқ, сенімсіз уағызшылдан алу – жастарды радикалды идеологияның құрбанына айналдыруы мүмкін. Хақиқи (шынайы) иманның болмауы – экстремистік топтар үшін «бос орын» қалдырады.
Мемлекеттік саясат және ақпараттық қорғаныс шаралары
Қауіпсіздік стратегиясы аясында мемлекет діни экстремизмге қарсы бірнеше негізгі бағытта жұмыс істейді:
-
Діни білім беруді бақылау: Мемлекет шетелде бақылаусыз діни білім алу қаупінің алдын алу үшін отандық білім ордаларын күшейтуде. Алматыдағы «Нұр-Мүбарак» Египет ислам мәдениеті университеті, сондай-ақ ҚМДБ-ға қарасты оқу орындары мемлекеттік бақылауда жұмыс істеп, теология және дінтану мамандарына гранттар бөлінеді. Бұл – радикалды идеологияның импортына қарсы бағытталған қорғаныс шарасы.
-
Зайырлылық қағидатын қорғау: Жоғары оқу орындарында діни үгіт-насихатқа заңмен тыйым салынған. Бұл – білім беру ортасын радикалды ықпалдан таза ұстауға бағытталған тікелей қауіпсіздік шарасы.
-
Ақпараттық-түсіндіру жұмыстары: Мемлекеттік органдар мен дәстүрлі діни ұйымдар (ҚМДБ) халық арасында, әсіресе жастармен, тұрақты ағартушылық жұмыстарын жүргізеді. Бұл – мемлекет саясатын түсіндіру және қоғамды радикалды идеологиядан қорғау мақсатындағы ақпараттық сүйемелдеу.
Алматы ЖОО-ларындағы «идеологиялық иммунитетті» қалыптастыру
Соңғы жылдардағы үрдістерге сәйкес, жастар арасында радикалды идеяларды қолдаушылар үлесі азайып келеді. Ағартушылық шараларының нәтижесінде көптеген азамат радикал көзқарастардан бас тартқан.
Дегенмен, қауіп толық сейілген жоқ. Діни сауаттылық – радикализм мен экстремизмнің алдын алудың ең тиімді тетігі болып қала береді.
-
Міндет: Тек теология немесе дінтану мамандықтарында ғана емес, барлық ЖОО-да (болашақ инженер, дәрігер, мұғалімдер үшін) діннің дұрыс, дәстүрлі мәнін түсіндіретін жүйелі курстар қажет.
-
Нәтиже: Діни сауаты бар студент түрлі ағымдардың ара-жігін ажыратып, сыни ойлау дағдысын дамытады. Ол – теріс ағымдардың арбауына түспейді, яғни идеологиялық иммунитетке ие болады.
Қорытынды:
Діни экстремизммен күрес – бұл тек күштік құрылымдардың міндеті емес, бұл – ақпараттық және идеологиялық күрес. Алматы сияқты еліміздің ең ірі студенттік орталығы үшін жастардың діни сауаттылығын арттыру – қаланың тұрақтылығы мен қауіпсіздігінің кепілі.
Университеттер тек кәсіби білім беріп қана қоймай, жастардың рухани дүниетанымын қалыптастыруға, оларды радикалды идеологиядан қорғайтын «ақпараттық қалқан» құруға белсенді атсалысуы тиіс. Бұл – ұлттық қауіпсіздікке қосылған тікелей үлес.
