Сурет: pixabay.com
Жыландар – адам баласында үрей тудыратын, бірақ табиғаты өте күрделі әрі қызық жаратылыстардың бірі. Көпшілік оларды тек қауіпті деп қабылдайды, алайда ғылым жыландар туралы мүлде басқа қырын ашып отыр.
Жыландардың құлағы жоқ деп ойлау – кең тараған қате түсінік. Олар сыртқы құлаққа ие болмаса да, жердегі дірілді өте жақсы сезеді. Осы қасиетінің арқасында жылан жақындап келе жатқан жануарды немесе адамды алыстан аңғара алады.
Жыландар көзін жұмбайды. Олардың көзін жабатын қабақ болмайды, көзін мөлдір қабық жауып тұрады. Сондықтан жылан ұйықтап жатқанның өзінде көзі ашық тұрғандай көрінеді. Бұл қабық терісін түлеген кезде бірге жаңарады.
Көп адам жыландар уымен ғана өлтіреді деп ойлайды. Шын мәнінде, жыландардың басым бөлігі улы емес. Улы жыландар барлық түрдің шамамен 15–20 пайызын ғана құрайды. Ал ірі жыландар, мысалы, питон мен анаконда жемтігін уламай, қысып өлтіреді.
Жыландар иісті тілі арқылы «иіскейді». Олардың айыр тілі ауадағы иіс бөлшектерін жинап, арнайы Якобсон мүшесіне жеткізеді. Осылайша жылан жемтігінің қайда кеткенін, қарсыласының немесе серігінің бар-жоғын анықтайды.
Жыландардың жақ сүйегі ерекше құрылған. Олар аузын «созып» ашпайды, керісінше жақ сүйектері бір-бірінен тәуелсіз қозғалады. Соның арқасында өзінен әлдеқайда үлкен олжаны тұтас жұтып қоя алады. Ас қорытуы бірнеше күннен, тіпті апталардан тұруы мүмкін.
Кейбір жыландар өте ұзақ уақыт тамақсыз өмір сүре алады. Мысалы, ірі питондар бірнеше ай бойы ештеңе жемей тіршілік ете береді. Бұл – олардың энергияны үнемдеп пайдалана алатынын көрсетеді.
Жыландардың барлығы жұмыртқа салмайды. Кейбір түрлері тірі бала туады. Мұндай жыландар баласын іште дамытып, дайын күйінде дүниеге әкеледі. Бұл суық климатқа бейімделудің бір тәсілі болып саналады.
Табиғатта жыландардың экожүйедегі рөлі өте маңызды. Олар кеміргіштер санын реттеп, індеттердің таралуына жол бермейді. Егер жыландар жойылып кетсе, табиғи тепе-теңдік бұзылып, зиянкес жануарлар күрт көбейер еді.
Қорқынышты көрінгенімен, жыландар – табиғаттың ажырамас бөлігі. Олар адамға себепсіз шабуыл жасамайды және көбіне өздерін қорғау үшін ғана қауіпті әрекетке барады. Жыландарды танып-білу олардан қорқуды емес, түсінуді үйретеді.
