Сурет: pixabay.com
Қазіргі қоғамда кеш ұйықтау қалыпты әдетке айналып барады. Телефон, әлеуметтік желі, түнгі жұмыс, уайым мен күйзеліс – бәрі адамды уақытылы ұйқыдан айырады. Ал ұйқы – жай демалыс емес, ағзаның өзін қалпына келтіретін ең маңызды биологиялық үдеріс. Оны жүйелі түрде бұзу денсаулыққа айтарлықтай зиян келтіреді.
Ең алдымен, уақытылы ұйықтамау жүйке жүйесіне соққы береді. Ұйқы жетіспеген адам ашушаң, сабырсыз, тез шаршайтын болады. Зейін қою қиындайды, есте сақтау қабілеті әлсірейді. Бұл оқу мен жұмыста қателіктің көбеюіне, шешім қабылдау қабілетінің төмендеуіне әкеледі. Ұзақ уақыт ұйқысы қанбаған адамда күйзеліс пен мазасыздық күшейіп, депрессия қаупі артады.
Иммунитет те ұйқыға тікелей тәуелді. Түнгі уақытта ағза инфекциямен күресетін қорғаныш жасушаларын белсенді түрде өндіреді. Ал кеш жатып, аз ұйықтаған кезде бұл процесс бұзылады. Соның салдарынан адам жиі ауырады, тұмау мен вирустық ауруларға тез шалдығады, жазылуы да ұзаққа созылады.
Уақытылы ұйықтамау жүрек-қан тамыр жүйесіне де кері әсер етеді. Ғылыми зерттеулерге сәйкес, ұйқы тапшылығы қан қысымының жоғарылауына, жүрек соғысының бұзылуына және инфаркт қаупінің артуына себеп болуы мүмкін. Сонымен қатар, гормондық тепе-теңдік бұзылады. Аштықты реттейтін гормондар дұрыс бөлінбей, адам артық тамақ жеуге бейім болады. Бұл семіздікке, қант диабетіне жол ашады.
Тері мен сыртқы келбет те ұйқысыздықтан зардап шегеді. Ұйқы кезінде тері жасушалары жаңарып, қалпына келеді. Ал түнді ұйқысыз өткізген адамның өңі солғын тартып, көздің асты қарайып, ерте әжім түсе бастайды. Бұл – «ұйқының жетіспеуі бетке бірден шығады» деген сөздің ғылыми негізі бар екенін көрсетеді.
Балалар мен жасөспірімдер үшін уақытылы ұйықтамаудың зияны тіпті ауыр. Ұйқы өсу гормондарының бөлінуіне әсер етеді. Кеш жататын балада оқу үлгерімі төмендеп, мінез-құлқында өзгеріс пайда болуы мүмкін. Ал жасөспірімдерде эмоциялық тұрақсыздық пен агрессия күшейеді.
Уақытылы ұйықтау – қымбат дәрі де, күрделі ем де емес. Бұл – денсаулықты сақтаудың ең қарапайым әрі тиімді жолы. Кешкі уақытта телефонды ертерек қою, бір уақытта жатып, бір уақытта тұруды әдетке айналдыру, ұйқыға дейін ауыр ой мен күйзелістен арылу – ұзақ әрі сапалы өмірдің негізі. Ұйқыдан ұтылған адам уақыттан да, денсаулықтан да ұтылады.
