Photo: Pixabay.com
Адамзат өз өмірінде әрдайым жерді, теңізді және аспанды зерттеп, оны бейнелеудің жолдарын іздеген. Сол себептен карталар – адамдардың географиялық білімін көрсетуге арналған ең маңызды құралдардың бірі. Ал әлемдік картаның алғашқы сызбалары өте ерте кезеңде пайда болды.
Ең алғашқы карталар шамамен б.з.д. II мыңжылдықта Месопотамия мен Египетте жасалған. Олар жергілікті аймақтарды, өзендер мен тауларды көрсеткен шағын сызбалар болды. Алайда осы карталар тек белгілі бір территорияны бейнелеп, әлемнің толық көрінісін беру мақсатында жасалмаған еді.
Ал әлемдік карта тұжырымдамасын алғаш рет нақты ғылыми негізде жасауға талпыныс жасаған адам – грек географы Ктесибий (Claudius Ptolemaeus, Птолемей). Б.з.д. II ғасырда өмір сүрген Птолемей өз еңбектерінде жер бетінің координаталық жүйесін қолдана отырып, карта сызу әдісін енгізді. Оның карталары кейінгі ғасырларда Еуропа мен Азияны зерттеушілерге негіз болды.
XVI ғасырда Еуропа зерттеушілері мен теңізшілер картографияны жаңа деңгейге көтерді. Карталарда теңіздер, аралдар, жаңа құрлықтар көрсетіліп, олар арқылы әлемді саяхаттау жеңілдеді. Әсіресе Христофор Колумб, Фернан Магеллан сияқты зерттеушілердің саяхаттары карталардың дәлдігін арттырды.
Қазіргі замандағы әлемдік карталар – тек қағаз бетінде ғана емес, цифрлық форматта да қолжетімді. GPS жүйесі, Google Maps, онлайн карталар географиялық ақпаратты жылдам, нақты және ыңғайлы пайдалануға мүмкіндік береді.
Карта жасау – тек сурет сызу емес, адамзаттың білім мен тәжірибесін жинақтау, кеңістікті түсіну тәсілі. Бір қарағанда қарапайым құрал болып көрінетін карталар арқылы адам әлемді түсінеді, саяхаттайды, жоспарлайды және жаңа жерлерді ашады.
