Сурет: ztb.kz
1986 жылғы желтоқсанда қазақ жастарының жаппай наразылығы, әділетке ұмтылысы мен ұлт намысы ел тарихында қайталанбас үнге айналды. Сол кезеңнің терең сезімін жеткізген әндердің бірі – «Желтоқсан желі». Бұл ән – сол күндердің жүрекке жеткен үнінің бейнесі.
«Желтоқсан желі» әнінің авторы – Әбиірбек Тінәлі, сөзін жазған – Әбдірахман Асылбек (ақын, 2018 жылы қайтыс болды). Тінәлінің айтуынша, ән жастардың ашулы қайраты мен әділетке деген аңсарының арасында дүниеге келген. Сол кезде ол Жамбыл облыстық қазақ драма театрында актер болған, жиналыстарға қатыса алмағанымен, жүрегіндегі ызғар мен өкінішті әнге айналдырған.
Әннің алғашқы жолдары 1986 жылы жазылғанымен, ресми эфирге шығуы бірден мүмкін болмаған. Композитор мен ақын оны Алматыда студияда жазғанымен, радио арқылы таратуға рұқсат берілмеген. Дегенмен, ән халық арасында ауыздан-ауызға тарап, көптің жүрегінде сақталды.
«Желтоқсан желі» – тек патриоттық ән емес. Ол 1986 жылғы қанды желтоқсан күндеріндегі жастардың жүрегіндегі мұң мен ашуды, намыс пен үмітті, әділдік пен тәуелсіздікке деген аңсарын жеткізеді. Әннің әр сөзі – сол бірегейліктің, ұлт тағдырына қарсы күрестің символы.
Тыңдаған адам тек өткен күндерді еске түсіріп қана қоймай, солдаттай батыр жастарының ерлігі, әділетке ұмтылуы, ұлт болмысына деген арман сезімдерін де сезінеді. Бұл ән – олардың үні, олардың дауысы, олардың есте қалуы.
Желтоқсан бірде,
Ел тосқан түрде,
Келетін мүлде жайдарлы.
Сол жылы бірақ,
Әдеттен жырақ
Көрінді шын ақ айбарлы.
Тоңдырды мені,
Тоңдырды сені
Желтоқсан желі ызғарлы.
Солдырды гүлді,
Оңдырды нұрды,
Көңілде мұңды із қалды.
Жоғалтып нуын,
Жоғалтып қуын;
Арал да суын тауысты.
Қаңырап мекен,
Аңырап бөкен,
Өріске бөтен ауысты.
Тоңдырды мені,
Тоңдырды сені
Желтоқсан желі ызғарлы.
Солдырды гүлді,
Оңдырды нұрды,
Көңілде мұңды із қалды.
Шайқалды күйім,
Шайқалды миым —
Бомбалар жиі жарылды.
Малым да кеміп,
Әлім де кеміп,
Қинады берік жанымды.
Тоңдырды мені,
Тоңдырды сені
Желтоқсан желі ызғарлы.
Солдырды гүлді,
Оңдырды нұрды,
Көңілде мұңды із қалды.
Бабалар өлер,
Балалар келер,
Аналар берер тіршілік.
Гүлденер дала,
Түрленер қала,
Бұтаққа жаңа бүр шығып.
Тоңдырды мені,
Тоңдырды сені
Желтоқсан желі ызғарлы.
Солдырды гүлді,
Оңдырды нұрды,
Көңілде мұңды із қалды…
«Желтоқсан желі» – ән емес, естелік. Ол жастардың болашаққа деген сенімі мен батылдығы, ұлтқа деген құрметті білдіреді. Ән арқылы тарих ұмытылмауы тиіс. Өйткені тарих бір рет жазылады, бірақ ұмытылған сәтте қайта қайталануы мүмкін.
Бүгінгі және болашақ ұрпақ үшін бұл ән – өткенге тағзым, ертеңге сенім. Әр қазақ осы әнді тыңдап, өткенге құрмет көрсетіп, болашаққа үмітпен қарауы тиіс.
Оқи отырыңыз: 1986 жылдың желтоқсанында Алматыдағы тарихи бетбұрыс жайлы не білеміз?
