Қазақстанда азық-түлік бағасының өсуі соңғы жылдары тұрақты үрдіске айналды. 2025 жылдың басынан бері әлеуметтік маңызы бар азық-түлік тауарларының (ӘМАТ) бағасы 2,2%-ға өсті, ал соңғы аптада бұл көрсеткіш 0,3%-ды құрады. Бұл жағдай елдегі жүйелі экономикалық мәселелердің бар екенін көрсетеді. Сарапшылардың пікірінше, азық-түлік инфляциясы халықтың сатып алу қабілетіне, әлеуметтік тұрақтылыққа және экономикалық саясатқа айтарлықтай әсер етуі мүмкін.
Қай өнімдер қымбаттады?
2025 жылдың басынан бері кейбір өнімдердің бағасы айтарлықтай өсті. Әсіресе, ет және сүт өнімдерінің қымбаттауы алаңдаушылық тудырып отыр, себебі бұл өнімдер халықтың күнделікті рационының негізгі бөлігі болып табылады.
- Капуста: аптасына +2,2%, жыл басынан бері +10,6%.
- Сиыр еті: аптасына +1,2%, жыл басынан бері +3,9%.
- Күнбағыс майы: аптасына +1,1%, жыл басынан бері +5,6%.
- Сүт, пияз, сәбіз, тұз: аптасына орташа +0,5%.
Қай өнімдер арзандады?
Бағаның өсуіне қарамастан, кейбір өнімдер арзандағаны байқалады. Мысалы:
- Күріш: аптасына -1,0%.
- Қарақұмық: -0,4%.
- Жұмыртқа: -0,2%.
Сонымен қатар, нан, ұн, айран және ірімшік бағалары тұрақты деңгейде қалды.
Бағаның өсу себептері
Экономистер азық-түлік бағасының өсуін бірнеше негізгі факторлармен байланыстырады:
- Логистикалық қиындықтар мен өндіріс шығындарының өсуі:
- Жанармай бағасының қымбаттауы.
- Жеткізу тізбегіндегі үзілістер.
- Теңгенің әлсіреуі:
- Импорттық тауарлар мен шикізаттың қымбаттауы.
- Жаһандық азық-түлік инфляциясы:
- Санкциялар, энергетикалық дағдарыс және экспорттағы үзілістер азық-түлік бағасының өсуіне әсер етті.
- Шикізат тапшылығы:
- Тыңайтқыштар мен мал азығының жетіспеушілігі көкөніс пен еттің қымбаттауына әкелді.
Болашақтағы болжамдар
Егер апталық бағаның 0,3%-ға өсуі сақталса, жылдық азық-түлік инфляциясы 16,9%-ға жетуі мүмкін. Ағымдағы үрдістерді ескерсек, бұл көрсеткіш 21%-дан асып кетуі ықтимал. Мұндай жағдай халықтың сатып алу қабілетінің төмендеуіне, әлеуметтік шиеленістің артуына және үкіметтің қосымша шаралар қабылдауына әкелуі мүмкін.
Үкімет қандай шаралар қабылдауы мүмкін?
Азық-түлік инфляциясын тежеу үшін үкімет келесі шараларды қарастыруы мүмкін:
-
Ауыл шаруашылығын субсидиялау:
Өндіріс шығындарын азайту үшін фермерлерге қаржылай көмек көрсету. -
Бағаны бақылау және тұрақтандыру қорлары:
ӘМАТ бағасын реттеу және нарықтағы тұрақтылықты қамтамасыз ету. -
Ішкі өндірісті дамыту:
Импортқа тәуелділікті азайту үшін жергілікті өндірісті қолдау. -
Теңгені нығайту:
Импорттық тауарлардың құнын төмендету үшін ұлттық валютаның тұрақтылығын қамтамасыз ету.
Қазақстандағы азық-түлік бағасының өсуі – бұл тек экономикалық емес, сонымен қатар әлеуметтік мәселе. Бағаның тұрақты өсуі халықтың өмір сүру деңгейіне теріс әсер етіп, әлеуметтік шиеленісті күшейтуі мүмкін. Бұл жағдайды шешу үшін үкімет жүйелі шаралар қабылдауы қажет, соның ішінде ауыл шаруашылығын қолдау, бағаны бақылау және ішкі өндірісті дамыту. Сонымен қатар, теңгенің тұрақтылығын қамтамасыз ету де маңызды рөл атқарады. Егер бұл мәселелер уақытында шешілмесе, азық-түлік инфляциясы ел экономикасына ұзақ мерзімді теріс әсерін тигізуі мүмкін.
