Тұлғасы биік жазушы, әдебиетші және қоғам қайраткері Мұхтар Мағауин бүгін өмірден озды. Бұл туралы ұлы Едіге Мағауин жазды.
Мұхтар Мағауин (2 ақпан 1940 жылы, Қарағанды облысы, Қарқаралы ауданында туған) – қазақ әдебиетінің даму тарихына үлкен үлес қосқан қаламгер, ғалым әрі зерделі зерттеуші. Ол өз туындыларында ұлттың болмысын, рухани-мәдени құндылықтарын тереңнен қамтып, оқырманға шынайы әрі көркем бейнеде жеткізумен ерекшеленеді.
Балалық шағы мен білім жолы
- Мұхтар Мағауин 1940 жылы Қарағанды облысы Қарқаралы өңірінде дүниеге келген.
- Мектепті тамамдаған соң, қазіргі әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетінің филология факультетінде оқиды.
- Университет қабырғасында жүріп, қазақ әдебиеті мен тарихына деген ерекше қызығушылығы артып, болашақ шығармашылық жолының берік іргетасын қалайды.
Ғылыми-зерттеушілік қызметі
Мұхтар Мағауин – тек жазушы ғана емес, сонымен қатар әдебиеттанушы ғалым ретінде де танымал. Ол көне дәуірден басталатын қазақ әдебиетінің даму кезеңдерін, жыраулар поэзиясын, тарихи жырларды терең зерттеп, ғылыми еңбектерін жариялады.
- «Қобыз сарыны» (1968) – көне әдебиеттің тамырына үңіліп, жыраулар поэзиясының көркемдік құдіретін танытатын маңызды ғылыми-зерттеу еңбегі.
- «Ежелгі әдебиет куәлары» – қазақтың байырғы ауыз әдебиеті мен көне мәтіндерін саралаған құнды туындыларының бірі.
Ол қазақтың сөз өнерін, оның ішінде көне жыр-дастандар мен тарихи туындыларды жаңа қырынан таныстырып, ұлттық әдебиеттің терең қатпарларын ашуға үлес қосты.
Шығармашылық мұрасы
Мұхтар Мағауиннің қаламынан туған шығармалар – қазақ прозасының алтын қорына енген құндылықтар. Оның романдары мен повестерінде тарих, халық тағдыры, ұлттық рух пен азаттық идеясы айрықша орын алады.
- «Аласапыран» (1970 жылдар соңында жарық көрген, кейіннен толықтырылып басылды) – қазақ халқының тарихи кезеңдерін эпикалық сипатта бейнелеген кесек туынды. Роман кейіпкерлері арқылы ұлттың бірлігі, елдік пен ерлік идеясы, тарихи сынақтардағы халықтың рухани қуаты терең суреттеледі.
- «Тазының өлімі» – шағын болса да шымыр повесть, адам мен табиғат арасындағы нәзік байланысты … (жануарларға деген көзқарас) … Адам мен қоғам қатынасын … … тақырыптар көтерілетін көркем дүние.
- «Жармақ» (2008) – заман мен адам болмысын екіұдай кейіпкер арқылы бейнелеп, руханият пен рухсыздықтың қақтығысын шебер жеткізген роман.
- «Ханша-дария хикаясы» – тарихи оқиғалармен қатар аңыз бен қиялдың астасқан көркем көріністері ұшырасатын шығармаларының бірі.
Қоғамдық қызметі мен шығармашылық орнын бағалау
- Мұхтар Мағауин 1988–1995 жылдар аралығында «Жұлдыз» журналының бас редакторы қызметін атқарып, қазақ әдебиетінің өрісін кеңейтуге, жас қаламгерлерді тануға үлкен мүмкіндік жасады.
- Мемлекеттік және халықаралық деңгейдегі марапаттарға ие болған ол өзінің қаламгерлік және зерттеушілік еңбегі арқылы ұлт руханиятын байытуға айрықша үлес қосты.
- ХХ ғасырдың соңы мен ХХІ ғасыр басындағы ұлттық идеяның қалыптасуы мен дамуында Мұхтар Мағауиннің тарихи көзқарастары мен шығармалары мән-маңызы жоғары рухани мұра болып саналады.
Мұхтар Мағауин – қазақ әдебиеті мен мәдениетінің үлкен бір белесіндей көрнекті тұлға. Оның шығармалары қазақ халқының тарихы мен рухани әлемін тереңнен танып-түсінуге жол ашады. Жазушы ретінде де, зерттеуші ретінде де ол өз ұлтының руханиятына қызмет етіп, әдебиетке өлшеусіз мұра қалдырды. Ұлт болмысы мен құндылықтарын қастерлейтін әр қазақ оқырманы үшін Мұхтар Мағауиннің шығармашылығы – өшпес өнеге, құнды қазына.
