2024 жылы Қазақстан қайырымдылық индексі бойынша халықаралық рейтингтегі орнын жақсарта алмады. CAF ғаламдық ұйымы құрастырған The World Giving Index — 2024 есебіне сәйкес, еліміз биыл 142 елдің ішінде 113-ші орынға түсіп қалды. Өткен жылы Қазақстан рейтингте 107-ші орында болған еді. 100 ұпайдың ішінен Қазақстан небары 33 ұпай жинады. Бұл ТМД-ның басқа елдеріне – Ресейге (45), Өзбекстанға (44), Қырғызстанға (42) қарағанда айтарлықтай төмен.
Зерттеу әдістемесі қоғамның қайырымдылыққа қаншалықты дайын екенін, әрбір адамның қиын кезеңде көмектесе алатынын, қаржылай немесе ерікті ретінде қолдау көрсете алатынын анықтау үшін жасалған. Зерттеу нәтижелері зерттелетін елдердегі азаматтардың сауалнамаларына негізделген. Есепті құрастырушылардың қорытындысы бойынша, қайырымдылық индексі бойынша көшбасшылар әрқашан ең бай елдер бола бермейді. Биылғы жылы ең үздік бестікке Индонезия, Кения, Сингапур, Гамбия және Нигерия кірді.
Міне, сондықтан бүгінде Қазақстанда қайырымдылықты және онымен байланысты қызмет түрлерін дамыту мәселесі өзекті және маңызды.
Қазақстанда қайырымдылық тақырыбы, әдетте, жағымсыз оқиғалар аясында көбірек талқыланады. Бұл табиғи апаттар немесе төтенше жағдайлар. Қазақстанда мұндай жағдайлар жеткілікті – өрттер, су тасқындары, жер сілкіністері немесе әлеуметтік құбылыстар.
Қайырымдылық – қоғамның әлеуметтік жетілуінің белгісі, өз елі мен азаматтары үшін бірлескен және жеке жауапкершілікті мойындау. Біз Қазақстанның демеушілер, меценаттар мен еріктілердің арқасында қандай мақсаттарға жеткенін білуге тырыстық.
Қазақстанда демеушілердің қаражатына мектептер, балабақшалар, әлеуметтік нысандар салынуда, баспанасыз қалғандар жаңа пәтерлер мен үйлерге қоныстануда, сирек кездесетін аурулармен ауыратындар шетелде емделуге ақша алуда, ал дарынды балалар тегін білім алу мүмкіндігіне ие болуда. Бұл әрқашан жаңалықтарда көрсетілмейді, бірақ Қазақстанның ірі қорларының есептеріне қарағанда, мұндай оқиғалар көп. Төменде біз олардың кейбіреулері туралы айтып береміз.
Қазақстанда қайырымдылықты екі үлкен санатқа бөлуге болады – корпоративтік және қоғамдық. Біріншісіне ірі кәсіпкерлердің немесе компаниялардың меценаттығы жатады. Неліктен бизнес қайырымдылықпен айналысады? Бірнеше себеп бар. Біріншіден, корпоративтік әлеуметтік жауапкершілік компанияның бүкіл қоғамның құндылықтарына беріктігін көрсетеді. Екіншіден, бизнес өзінің әлеуметтік салымдарынан белгілі бір қаржылық емес пайда алады – әлеуметтік бағдарланған компания ретінде бедел, тұтынушылардың адалдығы. Үшіншіден, қайырымдылыққа ақша аударатын кәсіпорындар өз брендінің құндылығын арттырады. Мұны маркетингтік зерттеулер бірнеше рет дәлелдеді.
Қайырымдылық жасаушылардың екінші санаты – бизнесі немесе үлкен жалақысы жоқ адамдар. Бұл SMS-акция арқылы бейтаныс адамды емдеуге 300 теңге аудара алатындар, су тасқынынан зардап шеккендерге азық-түлік пакетін әкелуге немесе ірі жобаларда ерікті болуға дайын адамдар. Мұндай қайырымдылық жасаушылардың үлесі меценаттардың үлесінен аз болса да, мұндай көмектің маңызын асыра бағалау мүмкін емес. Қазақстандықтар қиын кезеңдерде бір-біріне сөзбен және іспен көмектеседі және өз үлгілерімен балаларды тәрбиелейді.
Ranking.kz редакциясы өз қызметі жылдарында қоғамға баға жетпес пайда әкелген Қазақстанның 10 ірі корпоративтік және қоғамдық қайырымдылық қорларының тізімін жасады. Толық ақпаратты кестеден алуға болады.
Ең танымал меценаттардың қатарында, мысалы, Булат Өтемуратовты атап өтуге болады. Оның қорының қаражатына Есікте мектеп, Қосшыда қоғамдық-мәдени орталық салынды, білім беру бағдарламалары қаржыландырылды, мүгедектер қоғамына, шығармашылық бірлестіктерге қолдау көрсетілді. Жобаларға салынған инвестициялардың жалпы сомасы 15,4 млрд теңгеден асты. Қордың ең танымал туындысы – еліміздің барлық ірі қалаларындағы аутизммен ауыратын балаларға арналған «Асыл Мирас» оңалту орталықтарының желісі. Оларда 16 мыңнан астам күрделі психикалық ерекшеліктері бар балалар көмек алады. Орталық мамандарының жұмысының арқасында аутизммен ауыратын балалар ерте қолдау, қажетті әлеуметтік және оқу дағдыларын алады.
Әлеуметтік жобалар – 2024 жылы құрылған Вячеслав Кимнің Añsa Foundation қайырымдылық қорының басым бағыттарының бірі. Вячеслав Ким 2024 жылдың көктемінде су тасқынынан зардап шеккен аймақтарды қалпына келтіруге қаражат бөлген алғашқы отандық меценаттардың бірі болды. Қордан Солтүстік Қазақстан және Ақмола облыстарына барлығы 20 млрд теңге бағытталды. Ақша жаңа үйлер салуға және пәтер сатып алуға, Петропавлда балабақша салуға жұмсалды. Сондай-ақ қор Ақмола облысының Қызылжар, Оразақ, Қараменде Батыр және Ыбырай Алтынсарин ауылдарындағы ауыл балаларына арналған инклюзия кабинеттерін жабдықтауға қолдау көрсетуден басталған Baquatty Audan бағдарламасын жүзеге асыруда. Бұл ауылдардың мектептеріне ерекше балалармен жұмыс істеуге арналған арнайы жабдықтар сатып алып қана қоймай, педагог-ассистенттердің, логопедтердің, дефектологтардың біліктілігін арттыруға да көмектесті.
Añsa Foundation қорын құрмас бұрын Вячеслав Ким Михаил Ломтадземен бірлесіп қайырымдылық жобаларымен айналысқаны белгілі. Меценаттардың есебінде «Аутизмді жеңеміз!» жобасын көпжылдық қолдау, жедел жәрдем көліктерін, экспресс-тесттерді, Covid-19 пандемиясы кезінде ӨЖЖ аппараттарын сатып алу бар. Ким «Саби» қорымен бірлесіп Қазақстанның жас кәсіпкерлеріне қолдау көрсетті.
Ірі меценаттардың қатарында «Дара» қорының негізін қалаушы Гүлнар Досаеваны да атап өтуге болады, ол Қазақстанда 48 психологиялық-педагогикалық түзету кабинеті мен 68 инклюзивті білім беру ресурстық орталығын ашқанымен танымал. Мұқтаж жандарға көмек көрсету үшін қор құрған қайырымдылық жасаушылардың тізімін келесі тегімен жалғастыруға болады: Кеңес Рақышев, Әсел Тасмағамбетова, Тимур Құлыбаев, Шұхрат Ибрагимов, Серікжан Сейтжанов, Нұрлан Смағұлов және т.б.
Біз ең ірі он қайырымдылық қорына демеушілердің қаражатын жинап, оларды ең қажетті жобаларға бағыттайтын қоғамдық ұйымдарды да қостық. Айта кету керек, мұндай қайырымдылық ұйымдарының көпшілігінде қаражатты аудару туралы шешімді бірлесіп қабылдайтын қамқоршылық кеңестер бар. Мұндай қорлардың сайттарында нақты жобалар мен бағдарламаларға қанша қаражат жұмсалғаны көрсетілген есептілік орналастырылады.
Ең танымал қоғамдық қорлардың қатарына Президент Қасым-Жомарт Тоқаевтың бастамасымен 2022 жылы құрылған «Қазақстан халқына» қоры кіреді. Үш жыл ішінде қайырымдылық ұйымы 250 млрд теңгеден астам қаражат жинады. Ақша табиғи апаттардан зардап шеккен отбасыларға үй салудан бастап білім беру гранттарын бөлуге дейінгі әртүрлі әлеуметтік қажеттіліктерге жұмсалды. «АНА ҮЙІ» тағы бір ірі қоғамдық қорын айтпай кетуге болмайды, ол әлеуметтік жетімдікті жою бойынша «Ана үйі» жобасымен танымал. Мұндай үйлердің жұмысының арқасында 7 мыңнан астам сәбидің аналары уақытында қолдау алды және олардың балалары балалар үйлері мен нәрестелер үйлеріне түспеді.
