Қазақстандық фотограф Жеңіс Ысқабай белгілі журналист Бейсен Құранбектің суретін рұқсатсыз пайдаланғаны үшін «Отбасы хрестоматиясы» қоғамдық қорынан 55,3 миллион теңге көлемінде өтемақы талап етті. Бұл мәселе қоғамда резонанс туғызып отыр. Оқиғаның мән-жайы, Ысқабайдың айтуынша, оның авторлық суреті «Бейсен және болмыс» кітабының мұқабасына рұқсатсыз қойылып, әлеуметтік желілерде және otbasy.com сайтында жарияланған. Сурет 2014 жылы түсірілген және оған ешқандай авторлық белгі қойылмаған.
Оқиғаның дамуы және сот үдерісі
«Бейсен және болмыс» кітабы 2021 жылы алғаш рет жарық көріп, үлкен сұранысқа ие болып, бірнеше рет қайта басылып шыққан. Кітапты шығаруға бастамашы ретінде мәжіліс депутаты Абзал Құспан аталып, ол жобаның идеялық жетекшісі болған. Жеңіс Ысқабайдың айтуынша, ол өзінің авторлық құқығының бұзылғанын бірнеше рет ескерткенімен, мәселе шешілмей, жағдайды сот арқылы реттеуге мәжбүр болды.
Сот ісінде Ысқабайдың авторлық құқығының бұзылғаны дәлелденді. Дегенмен, сот Ысқабай сұраған 55,3 миллион теңгенің орнына 500 АЕК мөлшерінде өтемақы (1 846 000 теңге шамасында) төлеуді міндеттеді. Бұған қоса, сот «Отбасы хрестоматиясы» қорын фотографтың өкілдері мен нотариустың қызметіне кеткен шығындарды өтеуге де міндеттеді. Қордың өкілі кітаптағы авторлық құқықтың бұзылуына жауапкершілікті баспахананың қателігі ретінде көрсетті.
Фотографтың талабы және қоғамның пікірі
Фотограф Жеңіс Ысқабай мәселені құқықтық негізде шешіп, авторлық құқығын қорғауды көздегенін айтты. Сонымен қатар, ол шығарманы рұқсатсыз қолдану және оған қатысты ескертпелердің еленбеуі әділетсіздік екенін мәлімдеді. Бейсен Құранбектің жары да фотосуреттің Ысқабайға тиесілі екенін растап, мұндай құқықтық дау туындайды деп ойламағанын айтты.
Бұл оқиға авторлық құқыққа қатысты заңның қаншалықты маңызды екенін және оның сақталу қажеттігін көрсетті. Авторлық құқықтың бұзылуы шығармашылық адамдарға материалдық ғана емес, моральдық шығын әкелуі мүмкін. «Отбасы хрестоматиясы» қорының сот шешімі бойынша өтемақы төлеуі құқықтың бұзылғанын қалпына келтіруге жасалған қадам болды.
PS: Авторлық құқық мәселесі шығармашылық және баспагерлік саласында аса маңызды. Бұл жағдайда әрбір автор мен суретшінің еңбегін қадірлеу, келісім-шарттар мен рұқсат алу мәселелері ескерілсе, осындай келеңсіз жағдайлардан аулақ болуға болар еді.
