Адамгершілік – адам бойындағы асыл қасиеттердің бірі. Ол адамзаттың сан ғасырлық тарихында қоғамның негізі ретінде қалыптасып, ұрпақтан ұрпаққа мирас болып келе жатқан құндылық. Адамгершілік әрбір адамның жүрегінде өсіп, адамды мейірімділікке, адалдыққа, ізгілікке жетелейді. Бүгінгі таңда адамгершілік қасиеттерін сақтап, ұрпақ тәрбиесінде оларға ерекше көңіл бөлу – кез келген қоғамның өзекті мәселесі.
Адамгершілік деген не?
Адамгершілік ұғымы адамдық қасиеттердің жиынтығын білдіреді. Ол адамның өзіне және өзгеге деген құрметін, әділеттілігін, мейірімділігін, қайырымдылығын сипаттайды. Осы ұғымның мәнін терең ұғыну арқылы ғана әрбір адам өз өмірінің сапасын жақсарта алады.
Адамгершілік қасиет адамның дүниетанымымен, ішкі мәдениетімен, өзін-өзі тануымен тығыз байланысты. Қоғамда өзінің орнын тауып, толыққанды өмір сүру үшін адамгершілік қағидаттарына сүйену қажет. Адам баласының басқа адамдармен дұрыс қарым-қатынас жасауына, қоғамда үйлесім орнатуына септігін тигізетін қасиет – осы адамгершілік.
Адамгершіліктің маңызды принциптері
Адамгершілік қағидаттары әр қоғамда әртүрлі болуы мүмкін, дегенмен негізгі адамдық қасиеттер жалпыға ортақ. Мына төмендегі адамгершілік қағидалары кез келген қоғамда маңызды рөл атқарады:
- Адалдық пен шынайылық. Адамның адал болуы – оның ең басты қасиеттерінің бірі. Өмірдің кез келген саласында адалдық пен шынайылықты сақтау – сенім мен беделге негізделген қарым-қатынасты қалыптастырады.
- Қайырымдылық пен мейірімділік. Адамдарға көмек көрсету, жанашырлық таныту – адамгершіліктің айқын көрінісі. Кез келген қиын жағдайдағы адамдарға қолдау көрсету, мейірім мен махаббатты тарату – қоғамның өркендеуінің кепілі.
- Әділеттілік. Әр адамның қоғамдағы орнын әділетті бағалау, еңбекке лайықты баға беру және заңды түрде қарым-қатынас жасау – қоғамда үйлесімділік орнатуға ықпал етеді.
- Төзімділік. Өзгелердің көзқарасын, сенімін, мәдениетін құрметтеу – адамгершіліктің белгісі. Әрбір адамның пікіріне төзімділік танытып, адамдық қарым-қатынаста түсіністік орнату маңызды.
Адамгершіліктің қазіргі қоғамдағы рөлі
Қазіргі заманда технологиялар мен ақпарат ағынының дамуы қоғамдағы құндылықтарды өзгеріске ұшыратты. Материалдық жетістіктерге жету жолында көптеген адамдар адамгершілік қағидаларын ұмытып кетуі мүмкін. Алайда, адамгершілік – қоғамның тұрақтылығы мен дамуының негізгі іргетасы.
Мысалы, бүгінгі күнде көптеген ұйымдар мен компаниялар әлеуметтік жауапкершілікке мән беріп, қайырымдылық жобаларымен айналысып, қоғамға пайдасын тигізіп жүр. Бұл адамгершілік қасиеттерінің қоғамда өзектілігін көрсетеді.
Сонымен қатар, білім беру саласында да адамгершілік тәрбиесі ерекше орын алады. Қазіргі мектептер мен жоғары оқу орындарында оқушылар мен студенттерді тек қана білім алуға емес, сонымен қатар адамгершілік қасиеттерге де баулу маңызды. Ұрпақ тәрбиесінде осы құндылықтарға ерекше назар аудару қоғамның болашақ дамуына әсер етеді.
Адамгершілік тәрбиесінің маңызы
Адамгершілік қасиеттерін тәрбиелеу – ата-ананың, ұстаздардың және жалпы қоғамның міндеті. Бала дүниеге келгенде ол ақ парақ сияқты таза болады, ал оны қандай тұлға етіп қалыптастыру – қоршаған ортасына, ата-анасының берген тәрбиесіне байланысты. Балаға мейірім, қайырымдылық, шынайылық сынды қасиеттерді бойына сіңіру – оның болашақ өмірін айқындайтын негізгі фактор.
Бала кішкентай кезінен ата-анасының, қоғамның іс-әрекетінен үлгі алады. Сондықтан ата-ана өз ісімен үлгі болу керек. Әке-шешесінің қайырымды, мейірімді, адал болуы – баланың бойына сол қасиеттерді қалыптастырады. Бала көргенін істейді деген мақал бекер айтылмаған. Үлгі көрсетумен қатар, баланы дұрыс тәрбиелеу жолдары туралы ата-аналар өздері де білім алуы маңызды.
Сонымен қатар, мектептерде адамгершілік тәрбиесі пән ретінде енгізілуі керек. Балаларға адамдық қасиеттердің маңызын түсіндіріп, қоғамның бір бөлігі екенін ұғындыру арқылы дұрыс тұлға қалыптастыруға болады.
Қоғамдағы адамгершілік мәселелері
Өкінішке қарай, қазіргі қоғамда адамгершілік құндылықтарына кейде жеткілікті көңіл бөлінбейді. Материалдық байлықты ғана көздеп, рухани құндылықтарды екінші орынға ысыру нәтижесінде адамгершілік қағидалары ұмыт қалады.
Алаяқтық, жемқорлық, әділетсіздік сияқты мәселелер қоғамның адамгершілік деңгейінің төмендеуін көрсетеді. Мұндай жағдайлар қоғамда сенімсіздік туғызып, адамдардың бір-біріне деген құрметін жоғалтады. Адамдар тек өз мүддесін ғана ойлап, жалпы қоғамның әл-ауқатына мән бермей, өзара қарым-қатынасында адамгершілік принциптерін сақтамай жататын кездері көптеп кездеседі.
Адамгершілікке тәрбиелеу жолдары
Адамгершілікке тәрбиелеу тек қана жеке адамның ісі емес, бүкіл қоғамның міндеті. Адамгершілікті дамыту үшін қоғамда мынандай шаралар жасалуы қажет:
- Отбасындағы тәрбие. Ата-аналар балаларына жақсы үлгі болып, адамгершілік құндылықтарды өз іс-әрекеттерімен көрсетуі қажет.
- Мектептегі тәрбие. Мектептер мен оқу орындарында адамгершілікке тәрбиелеуге арналған арнайы бағдарламалар мен сабақтар енгізілуі тиіс.
- Қоғамдық шаралар. Қайырымдылық іс-шаралар мен әлеуметтік жобалар арқылы қоғамды адамгершілікке баулуға болады. Көмекке мұқтаж адамдарға қолдау көрсету арқылы қоғамда мейірімділік пен қайырымдылықты насихаттау маңызды.
Адамгершілік – адамзаттың рухани байлығы, қоғамның іргетасы. Адамгершілік қасиеттерді сақтау және дамыту әрбір адамның, әрбір қоғам мүшесінің борышы. Қазіргі заманда технологиялық жетістіктердің көбеюі адамдарды бір-бірінен алыстатып жібергендей көрінгенімен, адамгершілік қағидаттары өз маңызын жоғалтпайды. Адамгершілікті сақтау арқылы біз қоғамды жақсы жаққа өзгертіп, болашақ ұрпаққа игілікті қоғам қалдыра аламыз.
Адамгершілік – адамның жүрегіндегі ең асыл қасиет. Сондықтан оны бағалап, күнделікті өмірде қолдану – әр адамның міндеті.
